De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 19. Brieven 2751-2986

[p. 163]

2845 Aan Johann von Vlatten
Freiburg, 25 juli 1533

Hartelijk gegroet. Het is bijzonder moeilijk, waarde Vlatten, in deze opperste verwarring van menselijke aangelegenheden goede raad te geven; voor mij is het in elk geval niet zonder gevaar. Want onmiddellijk als door mijn toedoen iets zou worden veranderd, zouden bijgelovige theologen, die nu in Parijs grote beroering teweegbrengen, gaan roepen dat Erasmus de geestelijke vader is van een nieuwe sekte, die de partij van de gematigden wordt genoemd. Als het met mijn raad goed is afgelopen, moet dat eerder worden toegeschreven aan de bekwaamheid van de voortreffelijke vorst dan aan mijn wijsheid. Van de vrijgevigheid van de vorst ben ik niet afkerig, ook al heb ik niets verdiend. Hij zal niet lang door mijn toelage worden belast, want deze rups denkt erover een vlinder te worden.

Over het Onze Vader is er geen enkele controverse. Zelfs Luther heeft er met respect over geschreven en over dit onderwerp is er onze parafrase, opgedragen aan Justus Decius.^1.

Over het Credo heb ik tamelijk zorgvuldig geschreven en over de Tien Geboden eveneens. Het boek is verschenen tijdens de voorjaarsbeurs; ik stuur het je toe via de brenger van deze brief,^2. als ik een exemplaar kan krijgen, want hier thuis is er geen meer over. Hieronymus^3. zegt dat hij in Frankfurt de hele oplage binnen drie uur heeft verkocht.

Ik heb de regeling van de doorluchtige hertog^4. gelezen. Het is te wensen dat het volk liever zijn vrome vermaningen wil volgen dan te luisteren naar een stel vagebonden die hun eigen zaak behartigen, niet die van Jezus Christus, in hun verlangen hun bestaan veilig te stellen en te heersen tot verderf van het volk.

Hoeveel meningen bestaan er niet over het sacrament van de eucharistie? Hierover is onlangs iemand in Frankfurt^5. een nieuwe leer gaan verbreiden die het sacrament volledig ondersteboven keert. Maar hij is in het gevang geworpen, naar ik hoor, en verdient een nog strengere straf. Voor dit sacrament, dat voor vrome geesten een uniek genoegen is, hebben onbezonnen lieden met hun krankzinnige meningen bijna walging opgewekt. Als zij twijfelen, zoals blijkt uit de feiten, hoeveel beter was het dan niet te volharden in

1. Zie brief 1393.

2. Waarschijnlijk Lieven Algoet.

3. Hieronymus Froben.

4. De Kirchenordnung van Johan iii van Kleef; zie brief 2804.

5. Mogelijk Dionysius Melander; zie brief 2806.

[p. 164]

datgene wat de katholieke kerk aan ons heeft overgeleverd en wat door eeuwenlang gebruik is bevestigd. Ik heb op het ogenblik een boekje omhanden over de eendracht in de kerk,^6. gericht tegen scheuringen en ketterijen, dat op de volgende beurs zal verschijnen. Deze hele zomer ben ik ziek geweest en ik ben nog niet hersteld. Ik bid dat Christus de vrome plannen van de voortreffelijke hertog genadig zal zijn; ik zou willen dat ik in staat was daaraan evenveel steun te geven als ik wens. De eerste zorg moet zijn dat aan opruiende predikers het zwijgen wordt opgelegd of een grens wordt gesteld. Als dit is gebeurd, kunnen de eventuele zaken waarover het volk reden tot klagen heeft, geleidelijk en zonder kabaal worden verholpen.

Augsburg bevindt zich in het grootste gevaar, zo groot is daar de onrust. Omdat hij de katholieken met meer bravoure dan verstand heeft bijgestaan, is Anton Fugger schuldig bevonden aan aanstichting van oproer en heeft de stadsraad hem een forse, smadelijke strafmaatregel opgelegd. Hij bereidt zijn verhuizing voor naar een plaats waar hij zelf heer van is en een groot deel van de bevolking zal hem volgen, want de stadsraad is vrijwel geheel op de hand van Zwingli, de inwoners zijn in meerderheid katholiek; ze zouden gemakkelijk tot bedaren komen als de predikers niet dagelijks op de oorlogstrompet zouden blazen. Ik vrees het ergste voor die beroemde stad. Een vollediger relaas zul je vernemen van Karl Harst.

Breng uit mijn naam mijn eerbiedige dank over aan beide vorsten, de oudere en de jongere,^7. en doe beiden mijn vriendelijke groeten. Ik ben teruggeroepen naar Brabant en denk erover te gaan, als dat tenminste kan zonder levensgevaar. Van jou vraag ik niets, allerbeste Vlatten, behalve gelijk te blijven aan jezelf. Het ga je goed.

Freiburg, op de feestdag van Sint-Jacobus 1533

Erasmus van Rotterdam, eigenhandig

Aan de hooggeachte heer Johann von Vlatten, raadsheer van de doorluchtige vorst van Gulik

6. De sarcienda Ecclesiae concordia; zie brief 2852.

7. Johan iii en Willem v van Kleef.