De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 19. Brieven 2751-2986

2818 Aan Bonifacius Amerbach
Freiburg, 12 juni 1533

Hartelijk gegroet. Ik ben er nooit beroerder aan toe geweest dan deze zomer. Een belangrijke oorzaak van de ellende is het eindeloze slechte weer, waardoor velen in deze stad ziek zijn, maar voor mij is de voornaamste oorzaak het gebrek aan de wijn die ik tot dusver had. De Beaune die Hieronymus^1. laatst heeft gestuurd, heeft mijn misselijkheid enigszins bedwongen, maar hij is aangelengd. Ik heb gasten in huis gehad en ik had me geen vriendelijker en hartelijker gezelschap kunnen wensen.^2. Ik heb hen moeten wegsturen omdat mijn braakneigingen geen conversatie verdroegen. Twee doctoren die Alciati mij in een zeer vriendelijk geschreven brief had aanbevolen, zijn mij komen begroeten terwijl ik aan mijn bed was gekluisterd en zo onwel was dat ik de brieven van Alciati, van jou en van Grynaeus niet kon lezen.^3. Daags nadien kwamen ze opnieuw langs om afscheid te nemen. Maar zelfs dit was niet mogelijk vanwege mijn gezondheidstoestand. En mijn ziekte

1. Hieronymus Froben.

2. Kaspar en Hermann von Rennenberg.

3. Deze brieven zijn niet bewaard gebleven.

[p. 135]

ergert me des te meer omdat die me niet alleen doet kwakkelen, maar ook ongezellig maakt.

Dezelfde dag maakte Pieter van Montfoort zijn opwachting, een jongeman van een indrukwekkende gestalte, een Hollander; ik geloof dat jij hem in Bazel bij mij hebt gezien. Hij bracht een eervol geschenk mee dat mijn vaderland al lang geleden voor mij had bestemd. Als hij van plan was geweest mij te doden, had hij geen beter moment kunnen uitkiezen. Voor een zaak van belang drong hij aan op aanbevelingsbrieven aan de keizer, aan bekenden en aan onbekenden. En om die reden is hij zes dagen lang gebleven. Elke keer dat ik probeerde met hem te spreken en hem gezelschap te houden, werd ik meteen weer ziek. Nu alle drukte over is, doe ik moeite mezelf te sparen voor betere dagen. Ik had besloten te gaan zien of ik met een ritje te paard mijn misselijkheid kon verdrijven, maar het weer nodigt er niet toe uit en de pijn in mijn voet die telkens weer erger wordt, weerhoudt mij.

Koning Ferdinand heeft mij, behalve een bijzonder vriendelijke brief, tweehonderd gulden gestuurd,^4. en vijftig voor Glareanus die ik hem had aanbevolen.

Over de opschudding die in Augsburg is ontstaan op Hemelvaartsdag^5. heb je waarschijnlijk al gehoord. De aanleiding was een Christusbeeld dat daar onder een kerkgewelf hangt en doorgaans wordt aanbeden. Voorafgaand aan de hoogtijdag hadden de Zwinglianen dat heimelijk ontvreemd en vernietigd. Toen de tegenpartij daar lucht van kreeg, zorgde die ervoor dat in het geheim een nieuw beeld werd gemaakt. Toen de Zwinglianen dat weer hadden vernomen, stopten die de holte van het gewelf waar het beeld gewoonlijk hangt, stevig dicht. De tegenpartij brak heimelijk de holte open en hing het nieuwe beeld op. Hierdoor ontstond weldra zo'n afgrijselijk tumult dat het een wonder is dat niet veel mensen er het leven bij hebben gelaten. De Zwinglianen beklommen het kerkgewelf en gooiden het beeld naar beneden. Uiteindelijk stuurde het stadsbestuur de stadswacht erop af die de menigte verdreef en werd de kerk gesloten. Een of andere koster was de aanstichter van de verwijdering van het beeld, de voorvechter van de terugplaatsing was Anton Fugger, die nu wordt verdacht van de aanstichting van het oproer. Wat dit betreft laat de bezonnenheid van Anton te wensen over. Hij had die storm op zijn beloop moeten laten. Zo belangrijk was dat beeld niet. Ik vraag me af of Mariangelo^6. Anton tot die daad heeft aangezet.

Nu moet je horen waarom Nachtgall zich weer met mij heeft verzoend.

4. Ferdinand had 150 gulden gestuurd, Bernhard von Cles had 50 gulden toegevoegd (zie brief 2801).

5. 22 mei.

6. Mariangelo Accursio.

[p. 136]

Hij heeft een prebende aan iemand afgestaan op voorwaarde dat Fugger hem jaarlijks 80 gulden zou uitkeren totdat hij een kerkelijk ambt zou verwerven dat hem hetzelfde oplevert of meer. Maar toen Fugger van Koler had begrepen dat Nachtgall mij vijandig was gezind, leek hij zijn welwillendheid te gaan beteugelen, in elk geval had Koler hem die bedenking ingegeven. Uit vrees daarvoor heeft Nachtgall gedaan alsof hij zich verzoende. Ik verwonderde me over die plotselinge ommezwaai. Maar tegen Hemelvaart vroeg Nachtgall in een brief^7. met veel nadruk of ik hem met mijn bekende welsprekendheid aan Anton Fugger wilde aanbevelen. Hij voerde aan dat hij dezelfde man was als voorheen, toen Fugger hem zijn welwillendheid waardig keurde. Dit zei hij geheel naar waarheid; hij had alleen moeten toevoegen dat Fugger zich vergiste toen hij hem waardig keurde. Wat moest ik doen? Een dienst weigeren aan iemand die zich verzoend had? Ik schreef, maar op de manier van een redenaar. Hij gaf hoog op van onze vriendschap. Hij vertelde allerlei vriendelijks over mij. Hij zuiverde zich van schuld. Hij voegde toe dat Erasmus in uitstekende gezondheid verkeerde. Wat verder nog te zeggen? Hij kreeg wat hij wilde. Toch is hij me nooit komen opzoeken; hij maakt gebruik van brieven en van een boodschapper, als hij iets wil. Pelargus zoekt me niet op en schrijft me ook niet, zodat je begrijpt dat de twee onder een hoedje spelen.

Het nieuwe commentaar van Philipp Melanchthon op de Brief aan de Romeinen^8. is bij jullie te koop. Hij toont zich in dat werk ingenomen met zichzelf en ik geef toe dat veel zaken met grote helderheid zijn uiteengezet. Maar in menig opzicht bevalt het niet. Hij verdraait veel, verwerpt hooghartig Origenes en Augustinus en gaat aan ettelijke zaken voorbij. Ik heb enkele katernen gelezen. Hij lijkt de hand te hebben gelegd op het werk van een scholastische theoloog wiens betoog hij aanpakt. Het kost niet veel. Het zou niet ongelegen komen als je het aan Sadoleto zou toesturen, maar met de waarschuwing het goud van de stront te scheiden.^9.

Als Hieronymus naar de beurs van Straatsburg toegaat, zou ik hem toevertrouwen dat hij daar van de bankiers het geld in ontvangst neemt dat de koning heeft geschonken.

Hier zijn alleen miezerige, onrijpe en rotte amandelen verkrijgbaar; het zou prettig zijn als Hieronymus enkele ponden hierheen stuurt. Deze brief kun je met hem delen, als jou dat goeddunkt.

Het ga je goed, vriend zonder weerga. Freiburg, Sacramentsdag 1533

7. Deze brief is niet bewaard gebleven.

8. Commentarii in Epistolam Pauli ad Romanos (Wittenberg, 1532).

9. In augustus 1533 zond Amerbach het boek aan Sadoleto, die in 1535 zijn eigen commentaar op de Romeinenbrief uitbracht.

[p. 137]

Erasmus van Rotterdam, geheel terecht de jouwe

Aan de hooggeachte heer Bonifacius Amerbach, doctor in de rechten, man zonder weerga, of in diens afwezigheid aan Hieronymus Froben. Te Bazel