De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 19. Brieven 2751-2986

[p. 80]

2792 Aan Nicolaus Olahus
Freiburg, 19 april 1533

Antwoord van Erasmus van Rotterdam aan Nicolaus Olahus

Lees dit als je alleen bent.

Jouw laatste brief^1. heb ik ontvangen, die uitvoerig getuigt van jouw grote bezonnenheid en een uitzonderlijke sympathie voor mij. Kon ik maar uit dankbaarheid iets terugdoen! Ik neem aan dat de instemming van de keizer wordt gevraagd zodat mijn toelage op betere gronden wordt opgeëist. Overigens ben ik niet uit het land verbannen maar met officiële toestemming vertrokken, en de feiten zelf wijzen uit dat ik in Bazel veel te doen had. De keizer heeft jaren geleden aan zijn tante Margareta geschreven dat de toelage mij op bijzondere gronden moest worden uitgekeerd (want voor anderen werd de betaling opgeschort), zodat ik geen reden zou hebben om mij naar een andere vorst te begeven.^2. Ik kreeg immers een aanbieding met uitstekende vooruitzichten van koning Frans van Frankrijk, en dat in een eigenhandig geschreven brief.^3. Hij had de proosdij van Tongeren^4. al voor mij bestemd, met een hoog inkomen en een groot aanzien, maar ik heb alles afgeslagen om tijd te hebben voor de letteren. Nadat de zaak in de raad was besproken, bedankte vrouwe Margareta mij in een brief^5. omdat ik het gevolg van de keizer niet verliet; voorts liet zij weten dat als mijn toelage niet werd uitbetaald, mijn afwezigheid de oorzaak daarvan was, en dat als ik wilde terugkeren, mij niet alleen de toelage maar nog veel grotere zaken stonden te wachten. De belangrijkste reden voor mijn vertrek was dat sommigen daarginds de keizer hadden overgehaald de zaak van Luther aan mij toe te wijzen. Jean Glapion was de man achter dit idee. Ik had de indruk dat dit met goede bedoelingen gebeurde, maar aangezien ik als verdacht werd beschouwd, ook al was dat allerminst terecht, legden zij het erop aan die taak op mijn schouders te leggen zodat ik ofwel de beul zou worden van personen voor wie ik (zoals zij dachten) sympathie koesterde, ofwel mijzelf zou verraden en in hun netten verstrikt zou raken.

1. Brief 2785.

2. Zie brief 1380.

3. Brief 1375.

4. Een vergissing van Erasmus: het ging om het ambt van thesaurier van Tours.

5. Van Margareta van Oostenrijk zijn geen brieven aan Erasmus bewaard gebleven.

[p. 81]

Ik heb van veel dingen spijt, maar van mijn vertrek heb ik nooit spijt gehad en als er geen religieuze tweedracht was ontstaan, had ik volgens mij daarginds^6. heel goed oud kunnen worden. Deze stad hier is kil, het klimaat ongezond, de bevolking houdt niet van vreemdelingen en ik kan me nergens vertonen zonder dat het voortdurend gonst van de geruchten. Het zou niettemin goed zijn voor mijn gezondheid dat ik eens verhuis. De aanhangers van Oecolampadius haten mij hartgrondig en dat is wederzijds. In Besançon heerst grote onenigheid tussen de geestelijkheid en de stadsraad. De stadsraad nodigt me uit, de geestelijkheid huivert voor mijn komst. Daarginds bij jullie gaat het wat kalmer toe en een oude man is nergens beter op zijn plaats dan in zijn vaderland. De Duitse vorsten zijn het over weinig eens; ik vrees dat hier in de afwezigheid van de keizer een grote beroering zal ontstaan, want de voortekenen daarvan nemen toe. Ik ben niet zozeer bedacht op mijn toelage als op een eerzame reden om van hier weg te gaan. Geen praatzieker of ijdeler slag mensen dan die evangelischen. Ik meen dat het de monniken en theologen inmiddels voldoende is gebleken hoezeer ik van mening verschil met de leiders van de sekten, van wie hier een geducht gevaar voor mij uitgaat. Ze zijn onophoudelijk in de weer en niemand is meer op wraak belust dan lieden van dit soort.

Ik wens Lieven^7. het beste, maar ik betreur zijn lichtzinnigheid die maakt dat hij voortdurend elke kans laat schieten die hem wordt geboden. Hij was voorbestemd voor de letteren en het was overeengekomen dat hij zich in Leuven op de geneeskunde zou toeleggen. Hij verdeed daar zijn tijd en later gebeurde hetzelfde in Parijs. Toen hij uiteindelijk zijn boeken had verkocht en al zijn geld had opgemaakt, begon hij te bedelen, her en der hengelend naar een baan. Dat ging hem ook niet goed af. In Augsburg was het hof hem zeer gunstig gezind. Hij verdiende daar een aardig salaris en smeet alles over de balk. Ik gaf hem de raad op zoek te gaan naar een vrouw met een behoorlijke bruidsschat, naar het voorbeeld van De Schepper; hij trouwde een vrouw die berooid was. Nooit heeft hij in enig opzicht naar de raad van zijn vrienden geluisterd en van zichzelf is hij een losbol. Wat voor leven hij nu voor zich ziet, weet ik niet. Ik heb jouw brief^8. gekregen waarin je melding maakte van zijn roekeloos gesloten huwelijk, maar ik heb om bepaalde redenen wijselijk gedaan of ik van niets wist. Ik heb ook het gezwatel van de Deen^9. ontvangen, die ik graag bisschop zie worden in zijn eigen Denemarken. Hij

6. In Bazel.

7. Lieven Algoet.

8. Brief 2693.

9. Jakob Jespersen, die zich in versvorm had gekeerd tegen de Oratio pro M. Tullio Cicerone contra Desiderium Erasmum (Parijs, 1531) van Julius Caesar Scaliger.

[p. 82]

draagt mij misschien geen haatgevoelens toe, maar met zijn onbesuisde goede bedoelingen richt hij meer schade aan dan een vijand zou doen. Wat had het voor zin Scaliger met gebrekkige versjes aan stukken te rijten en een Camarina in beweging te brengen^10. die beter niet kan worden aangeraakt?

Ik schrijf dit zonder terughoudendheid, omdat er geen gevaar bestaat dat via mijn zeer trouwe assistent^11. het gerucht hier uitlekt dat ik dit doe om op eervolle wijze naar Brabant te worden teruggeroepen. Het is toch veiliger als weinigen hiervan weten. Ik zou beslist niet willen dat men weet of gelooft dat ik hiernaar streef. Als ik niet word teruggeroepen zolang het nog zomer is, kan ik niet zonder gevaar voor mijn broze lichaam op reis gaan. Als de zaak naar wens wordt geregeld, zal ik de terugkeer van mijn Quirinus uit Engeland niet afwachten maar snel ik toe. Zo niet, dan moet ik hier de komende winter doorbrengen, maar nadat ik het testament heb opgesteld dat ik in Bazel had gemaakt. Met betrekking tot deze zaak heb ik een brief van koning Ferdinand aan het stadsbestuur van Freiburg; ik heb een duidelijke, algemene oorkonde van de keizer en een breve van de paus.^12. Maar als ik iets over het hoofd zou zien, zal dat niet lang veilig blijven voor het stadsbestuur hier, zoals ik op grond van menig voorbeeld kan voorspellen. Die lieden zijn belust op buit. Het ga je goed.

Freiburg, 19 april 1533

10. Adagia 64.

11. Quirinus Hagius.

12. Brieven 2317, 2318 en 1588.