De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 18. Brieven 2516-2750

[p. 371]

2721 Van Ambrosius Pelargus
[Freiburg, ca. september-oktober 1532]

Ambrosius Pelargus groet Erasmus van Rotterdam

Ik had gehoopt dat onze genegenheid voor elkaar en wederzijdse welwillendheid steeds groter en levenskrachtiger zouden worden. Maar omdat je hebt weggehaald wat de zenuw van onze vriendschap was, vrees ik dat ze binnenkort zal afsterven. Er is dus iets waarover ik me bij je beklaag, wat valt onder de noemer geschonden vriendschap. Wat is dat dan, zul je vragen. Luister daarom. Ik kom bij de boekwinkel. Ik wil weten of Erasmus' Bloemrijke brieven wel in de smaak vallen (die waren toen juist verschenen).^1. De dominicaan Hieronymus Barba, een man wie het niet aan geleerdheid of vroomheid ontbreekt, was met me mee. Hij keek naar een los exemplaar dat toevallig toen uitgestald lag (zoals je dat vaak ziet), pakte het en bladerde er in, en kwam toen bij toeval bij de plaats terecht waar je alle onrust die in Bazel was ontstaan op rekening van Augustinus Marius en Ambrosius Pelargus schrijft.^2. Dit staat er in je brief aan More:^3. ‘Er was goede hoop dat we naar een gematigde toestand zouden terugkeren, maar twee monniken, de een predikant van de hoofdkerk,^4. de ander^5. predikant bij zijn dominicaanse medebroeders, bezorgden ons al die onrust hier. Zij zijn gevlucht, maar anderen krijgen de klappen.’ Zeg nu zelf, beste man, is dat een teken van vriendschap, als je iemand die dat niet verdient, die zelfs van alles doet voor de christelijke gemeenschap, met leugens te schande maakt? Hoe durf je mij tot aanstichter van het tumult te maken, terwijl het juist mijn grootste zorg was dat er in Bazel geen opstand zou ontstaan; terwijl ik me er volledig naar mijn beste kunnen op toelegde dat de delen van hetzelfde lichaam in wederzijdse liefde met elkaar verbonden zouden blijven en niet van de eenheid van het geloof naar ketterse groeperingen zouden overlopen; terwijl ik ten slotte iedereen probeerde over te halen tot vreedzaamheid en saamhorigheid!

Ik ben fel van leer getrokken (dat geef ik eerlijk toe) tegen die halsstarrige ketter van een Oecolampadius, die alleen al hierom harder aangepakt moest worden, omdat hij ter verdediging van zijn eenmaal opgevatte mening, waaraan hij verbeten vasthield, zelfs tegenover de waarheid onverzettelijk was. Ik had de volgende reden om tot die handelwijze te besluiten. In mijn ogen be-

1. De Epistolae floridae, verschenen in Bazel in 1531.

2. In zijn antwoord (brief 2722) veronderstelt Erasmus dat het uitgestalde boek een exemplaar was van de Epistolae palaeonaeoi (Oude en nieuwe brieven), verschenen in Freiburg in september 1532.

3. Brief 2211, gedateerd 5 september 1529, gepubliceerd zowel in de Epistolae floridae als in de Epistolae palaeonaeoi.

4. Augustinus Marius was predikant van het munster in Bazel.

5. D.i. Pelargus.

[p. 372]

stond er gevaar dat hij met zijn uiterst verderfelijke dogma deze beroemde stad en zichzelf zou gaan ondermijnen. De afloop zelf laat zien hoe weinig dat scheelde, zodat verschillende mensen zeggen dat het niet onwaar was wat ik voorspelde. Door dit te doen, of nee, door niets na te laten, door me (zoals dat heet) met mijn hele voet^6. schrap te zetten tegen ketterse dogma's, door mezelf zelfs met gevaar voor eigen leven als een muur op te stellen ter verdediging van het huis van de Heer, door in het openbaar en privé met de vijand op de vuist te gaan, door de dwalende in gesprekken en geschriften te vermanen, ben ik in jouw ogen natuurlijk een opstandige!

Ik was ervan op de hoogte hoezeer de uitspraken van de prins van Carpi^7. je raakten; je schrijft dat die vol laster zitten, en wel hierom (tenzij ik me vergis), omdat hij beweert dat je de oorsprong bent van alle opstandigheid en tumult, waar dan ook. En jij denkt dat ik werkelijk te dom ben om boos te worden om die uitspraak van je? Hoe terecht en ook hoe vriendelijk het is dat je mij met deze smet besmeurt, daarover mogen anderen oordelen. In elk geval zijn er zowel onder de notabelen van de stad als onder de kanunniken heel wat die mij voor die inspanning hebben bedankt; ze hebben niet alleen bedankt, maar ook iets teruggedaan. Daarom vraag ik me af, mijn beste Erasmus, hoe dat idee bij je opgekomen is. Ik heb hierbij in elk geval mijn geweten als getuige. Ik zou berusten in mijn lot, ik zou me van die laster niets aantrekken, als het niet onmenselijk was een beschadigde reputatie niet te wreken, en er geen gevaar bestond dat ik hinder ondervind van je woorden, vooral in kringen waar ze veel waarde en gewicht zullen hebben.

Vaarwel

6. Adagia 2034.

7. Alberto Pio.