De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 18. Brieven 2516-2750

2720 Aan Pierre du Chastel
Freiburg, 24 september [1532]

Desiderius Erasmus van Rotterdam groet de zeer edele jongeman Pierre du Chastel

Het verbaast je misschien, mijn beste Pierre, dat ik niet meteen bedankte voor je verfijnde geschenken en je nog verfijndere brief,^1. maar ik had op dat moment last van dubbel ongemak. Want bovenop de verkoudheid die een verschrikkelijke kwelling was kwam ook nog een nieuwe vracht werk, die op zichzelf al een actieve, onverzwakte geest zou vergen. Want ik moet wederom opnieuw^2. de Adagia ter wereld brengen.^3. Dat werk stond me te wachten toen ik al uitgeput was van de rapsodie van apophthegmata.^4. Dat is de manier waarop Erasmus op adem mag komen! Dit alles moet ik dus slikken, aangezien ik mijzelf voor dit stuk grond heb opgegeven.^5.

Nu mijn gezondheid dus een beetje beter begint te worden en de werkdruk afneemt, heb ik die brief van je, mijn beste Du Chastel, die volgens jou als een onderpand van je voortdurende trouw en welwillendheid tegenover mij gezien moet worden, met plezier herlezen. Dat is niet alleen omdat hij mij als in een spiegel je werkelijk zeldzame en (ik zou bijna zeggen) door het lot bepaalde genegenheid voor mij toont, maar ook omdat hij, versierd met kleurrijk inlegwerk van Griekse woorden, laat zien dat je met even groot

1. Brief 2719.

2. Grieks authis au.

3. Zie brief 2726.

4. Zie brief 2711.

5. Erasmus vergelijkt zich met een lijfeigene (adscriptus glebae), waarbij hij Froben de rol van grondbezitter toebedacht zal hebben, aan wie hij met de grond die hij bewerkt toebehoort.

[p. 369]

enthousiasme met beide talen bezig bent. Daarom lijk je me beslist uitzonderlijk gezegend, omdat God je in de bloei van je leven juist deze liefde heeft ingegeven, zodat je het fijner vindt in de tuinen van de muzen te wandelen dan je kostbare tijd te verdoen met drinkpartijen of dobbelen. Mijn Gesprekken konden de indruk wekken onder een ongunstig gesternte en met een kwade genius te zijn geboren, als ik daarmee niet jou (zoals je schrijft) en nog vele anderen zoals jij aan mijn kant had gekregen. Want aangezien het volgens het spreekwoord zelfs Jupiter niet door het lot vergund is iedereen te behagen,^6. is het geen geringe troost het stemsteentje^7. van een aantal eerlijke mensen verdiend te hebben. Hopelijk is de inhoud zodanig dat wat bij je in de smaak viel toen je een kind was (zoals je schrijft), voortdurende goedkeuring verdient. Er zal namelijk een moment komen dat ook jij misschien zult zeggen: ‘Mijn leeftijd, mijn ideeën zijn veranderd.’^8. Ik weet niet wat je in de Gesprekken hebt gezien, misschien heeft liefde je ogen misleid; zij vindt vaak, zoals die Siciliaan^9. opmerkt, iets mooi wat niet mooi is.

Wat onze ontmoeting betreft, er is geen reden om me te bedanken of jezelf daarmee te feliciteren. Want je zag niet Erasmus, maar een schaduw van Erasmus. Wat anders is een oud man immers dan een schaduw en een droom?^10. Maar als je zoveel sympathie voor me voelt, zeer geachte jongeman, dat je er zelfs plezier in hebt met een schaduw te converseren, weet dan dat je die mogelijkheid zult hebben, zo vaak als het schikt. Maar als het een keer lukt dat, zo niet tragische, dan toch zeker luisterrijke toneelmasker dat de fortuin jou opgezet heeft af te doen, en vergezeld van alleen Claudius Albericus, je Achates,^11. langs te komen om gezellig samen een kippetje uit elkaar te trekken, of zelfs, als je dat wilt, me onuitgenodigd te overvallen, zoals Nasica gewoon was bij Ennius te doen,^12. zou het een genoegen zijn af en toe in zulk gezelschap weer jong te worden. Dank je wel voor de wederom gestuurde patrijzen; ik sta niet ongaarne bij je in het krijt voor je aandacht voor mij. Toch zou ik willen dat je voortaan niet op dezelfde manier bezorgd voor me bent, aangezien dit broze lichaam bijna zo dor is als afgelegde slangenhuid.^13.

6. Adagia 1655.

7. Adagia 460.

8. Horatius, Epistulae 1, 1, 4.

9. Theocritus, Idyllen 6, 19.

10. Vgl. Pindarus, Pythische oden 8, 95-96, geciteerd in Adagia 1248.

11. De trouwe metgezel van Aeneas.

12. Toespeling op een anekdote bij Cicero, De oratore 2, 276; vgl. Erasmus' Apophthegmata, lb dl. 4, kol. 299 d-e.

13. Deze vergelijking komt voor in de uitleg bij Adagia 256 (Blinder dan afgelegde slangenhuid).

[p. 370]

Het verdraagt amper nog dat ik die vogels eet. Daarom bedacht ik op dat moment het volgende distichon in ruil voor je geschenk:

Je stuurt me exquise eten, maar Pierre, ik heb geen trek.
Wil je iets sturen wat beter bevalt? Stuur wat eetlust.

Ik vraag me afwaarom je meende de Apophthegmata, die uiteindelijk acht heuse boeken beslaan, een ‘boekje’ te moeten noemen, tenzij je het eerder vriendelijk en liefkozend dan kleinerend bedoelde, wat denk ik het geval is. Want ook wat we teder beminnen duiden we met een verkleinwoord aan: vrouwtje, dochtertje, hartje, troostje. Hopelijk bezorgt dat ‘boekje’ de studerenden evenwel net zoveel genoegen en voordeel als het mij zweetdruppels bezorgde. Er zijn mensen die denken dat het schrijven van apophthegmata of spreekwoorden gemakkelijk is, maar ze met boeken en duizendtallen tegelijk schrijven is moeilijk; zie hier een distichon van me daarover:

Spreekwoorden schrijven is, ik geef het toe, voor iedereen een peulenschil, maar er duizenden schrijven niet.^14.

Wat rest, zeer geachte jongeman, is de grote en almachtige Christus te smeken dat ik jouw welwillendheid tegenover mij voortdurend waard ben. Hopelijk raak jij steeds meer in vuur voor de algemeen vormende vakken en de filosofie, die leert hoe je gelukkig leeft, en vergaar je tijdig het beste reisgeld voor je oude dag. Je zegt dat ik door te tikken moet ontdekken hoe je klinkt.^15. Maar waarom is tikken nodig om dat te ontdekken, terwijl jij allang uit jezelf laat zien dat bij jou alles zuiver goud is in je hart? Zie hier nogmaals een brief die niet alleen eigenhandig is geschreven, maar ook uit de losse hand is neergepend en daarom slecht leesbaar is. Maar misschien doet zelfs dat je genoegen, zoals minnaars gewoonlijk behagen scheppen in de moedervlekken van hun geliefde.^16. Maar ik stop. Het ga je goed.

Freiburg, 24 september

14. Vgl. Martialis, Epigrammata 7, 85, 3-4.

15. Zie brief 2719, noot 2.

16. Vgl. Cicero, De natura deorum 1, 79; Horatius, Satiren 1, 3, 38-40.