De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 18. Brieven 2516-2750

[p. 215]

2624 Van Hector van Hoxwier
Franeker, 16 maart 1532

Niets zal mij ooit kunnen overkomen wat meer vreugde en genoegen geeft dan uw brief,^1. Erasmus, uniek sieraad van onze tijd. Hij voldeed niet alleen ruimschoots aan mijn wens en verlangen, maar overtrof zelfs al mijn hoop en verwachtingen. Wat mij in die brief het meeste plezier deed, was uw werkelijk uitzonderlijke openheid en vriendelijkheid, en die absoluut zuivere eenvoud, die hoogmoed veracht. Hoewel niemand immers meer en geldiger redenen tot hoogmoed zou mogen hebben dan u, kleineert u, ik zou haast zeggen: veracht u zichzelf zo, dat u het geenszins vervelend lijkt te vinden tot onze groep vrienden gerekend te worden. Wie zou niet vol verwondering staan te juichen, wie zou het niet een genot vinden bij uw zo prachtige, zo gulden gaven, waarvan de schittering reeds lang heel Europa glans verleende, deze edelsteentjes van bescheidenheid en mildheid te zien? Die gaven zorgen dat u overal iemand bent die respect en bewondering afdwingt, maar deze eigenschappen beteugelen en matigen de overmoed van uw kwaliteiten, zodat u haast evenzeer bij weldenkende mensen geliefd bent om uw minzaamheid, als bij geleerden achting geniet om de verdienste van die kwaliteiten.

Diezelfde gematigdheid van u geeft uw vijanden en critici dagelijks allerlei verkeerde signalen,^2. naar het mij voorkomt. Die lieden kijken alleen naar die bedaardheid als ze u inschatten, die ze gemakkelijk denken te kunnen grijpen. Daarom zijn ze voortdurend aan het springen, want ze willen, hangend aan de franje van de zoom van uw kleed, het lostrekken en scheuren, en u afhouden van de uitgezette koers om de studie te bevorderen, of u dwingen in elk geval om te kijken, wat naar hun idee een grote prestatie is. Ze hebben door dat u niemand negeert en dat heel wat mensen door uw geschriften bekend zijn geworden, die anders, geheel veronachtzaamd, in de voortdurende duisternis van hun domheid zonder enige betekenis waren geweest. Daarom is er niemand die niet voor zichzelf deze kans op faam en bekendheid aangrijpt. Maar terwijl ze die kans willen benutten door, helemaal verkeerd, beledigende uitspraken over Erasmus te doen, en ijverig proberen uw naam een smet aan te wrijven, lijken ze alleen maar iets in de lucht te spuwen wat op hun eigen gezicht terechtkomt, en zichzelf met hun eigen spuug te bevuilen. Als u hun in het begin hun verdiende loon had gegeven, en niet zwaarder had laten wegen wat bij u paste dan wat hun kwalijke gedrag verdiende, dan was u volgens mij, tijdens uw zeer eervolle oude dag, allang klaar geweest met het doden van die monsters. Gezien hun schaamteloosheid en koppigheid leek dat evenwel nauwelijks verwacht te kunnen

1. Brief 2586.

2. ‘tua modestia male... multa docet’; vgl. Terentius, Heautontimoroumenos 648.

[p. 216]

worden van mensen voor wie brassen, ambitie en populariteit het enige doel is, waarop al hun streven en denken is gericht. Maar als iemand hen wil kwellen en straffen, kan hij dat misschien het eenvoudigst doen met zwijgen en negeren; hij zal hun elk excuus om hierna nog tegen grote en eervolle namen te keer te gaan bij voorbaat ontnemen.

Ik zeg dit niet om de indruk te wekken dat ik u adviezen en aanwijzingen geef, of omdat uzelf niet weet hoe u die hydra's moet terugdringen - dat zou het domste en arrogantste zijn wat men kan bedenken. Maar het ergert me dat u, reeds een veteraan die de dienst erop heeft zitten, of liever, zo'n belangrijke aanvoerder en bevelhebber van de studie, door marketenters en stalknechten bespuwd wordt, en dat niet alleen, ik kan er ook absoluut niet tegen dat ze, vertrouwend op uw goedheid, geregeld nieuwe lastercampagnes verzinnen, om zo toch nog van de zinloze en even dwaze als schaamteloze, überhaupt toch valse rente in de vorm van een beetje roem te genieten. Maar laat het dan uw lot zijn dat noch uw rechtschapen levenswijze, noch uw verheven verstand, noch uw krachtige welsprekendheid, noch ten slotte de gunst van de vorsten u tegen deze kreeften^3. kunnen beschermen en u gemoedsrust kunnen bieden, toch zullen ze nooit bereiken dat het toneelstuk dat ze al een hele tijd onder applaus van hun bentgenoten hebben opgevoerd, ook de goedkeuring van weldenkende en verstandige toeschouwers krijgt. Behalve door de uitnemende eigenschappen van uw verstand en karakter, zult u door die zo beminnelijke innemendheid van u eeuwig voortleven in de gedachten van de mensen, zodat de naam Erasmus tot in lengte van dagen geliefd en geacht zal zijn.

Ik weet dat u vaak uw minzaamheid inzette als u uw vrienden prees en aanbeval, zodat die voor mij niet meer nieuw zou kunnen lijken. Toch gaf u mij met diezelfde minzaamheid allerlei redenen tot blijdschap, door ook mij een brief waardig te keuren (vooral omdat hij eigenhandig geschreven was) en verder onze vriend Viglius met een fraaie lofrede te eren. Want als ikzelf niet zou begrijpen hoeveel eer mij daarmee ten deel is gevallen, dan ben ik werkelijk zo iemand op wie van toepassing is wat, zoals het bij de komediedichter staat, tegen een dwaas wordt gezegd: kinkel, knuppel, ezel, stuk lood!^4. Bovendien moest het mij wel zeer veel deugd doen dat u op zo eervolle wijze over Viglius spreekt, gezien zijn sympathie voor mij, die hij vaak in zijn brieven aan mij liet blijken, en omgekeerd mijn genegenheid voor hem. Want

3. Vgl. Adagia 1378 (Een kreeft vangt een haas), met de volgende uitleg: ‘over iets zeer onwaarschijnlijks, wat absurd is om te zeggen, zoals wanneer iemand zegt dat een geleerde door een zeer dom iemand wordt overtroffen’.

4. Terentius, Heautontimoroumenos 876-877.

[p. 217]

behalve een zeldzame begaafdheid en de stellige verwachting dat hij een groot geleerde zal worden, zijn er in de privésfeer allerlei redenen waarom ik hem zeer veel verschuldigd ben. Want door al het mogelijke te doen voor mijn broer,^5. die hij in Bourges achterliet, door hem te bemoedigen en aan te sporen en hem als het ware de hand te reiken^6. zodat hij zich verder zou verdiepen in de studie van het civiel recht, heeft hij mij een bijzonder grote dienst bewezen en mij aan zich verplicht. Bij deze zaak ben ik Karel Sucket niet minder dank verschuldigd, van wie ik weet dat hij u dierbaar is. Het geluk zal Viglius hopelijk nooit in de steek laten; het zal niet alleen het resultaat zijn van zijn verstand en ijver, waarmee hij het geluk voor zichzelf zal kunnen creëren,^7. maar ook van uw aanbevelingen, waarvan de woorden stuk voor stuk, zoals Cicero zegt, afzonderlijke getuigenissen zijn.^8.

De raadsheer Haio is nu al voor de derde maand aan de andere zijde van de Eems;^9. er werd hier gezegd dat hij vrij ernstig ziek is, maar ik weet niets met zekerheid. Cammingha maakt het goed, hij is volop bezig zijn vertraging en getreuzel goed te maken; wat de brieven evenwel betreft weet ik dat hij eerder herhaaldelijk druk in de weer was, waarbij hij verkondigde dat hij aan Erasmus schreef, en daarom ben ik verbaasd dat u schrijft dat er niets van hem bezorgd is.^10. Dat bracht mij ertoe meteen na overhandiging van uw brief een afschrift van het bewuste gedeelte van uw brief aan hem door te sturen, omdat ik heel goed weet hoeveel achting u voor hem hebt en hoeveel hij u verschuldigd is. Hij heeft nog niet voor een nieuwe baan getekend en weet nog steeds niet wat hij wil, of hij de halster, zoals u dat noemt,^11. accepteert, naar u terugkeert of naar Frankrijk gaat.

Wat het overige betreft, mijn schoonvader Gerard van Herema vroeg me of ik u namens hem hartelijk wilde bedanken, omdat u hem de eer van een brief^12. van u waardig keurde, dat wil zeggen, dat u hem iets schonk wat zelfs bij de machtigste vorsten gewild is. U plantte die zelfs in uw tuin met bloemrijke brieven aan. Hij begrijpt dat hem daarmee onsterfelijkheid is bereid en

5. Ausonius van Hoxwier.

6. Adagia 3808.

7. Vgl. Plautus, Trinummus 363.

8. Cicero, Epistulae ad familiares 16, 8, 2.

9. Haio Herman was afkomstig uit Emden.

10. In brief 2586 zegt Erasmus al een tijd geen post van Haio Herman gekregen te hebben. De oorspronkelijke versie van de brief, zoals Hoxwier die had ontvangen, bevatte een passage over Cammingha die Erasmus geschrapt heeft in de gedrukte versie, die de enige bron is; zie brief 2810.

11. De halster van het huwelijk; vgl. Juvenalis, Satiren 6, 43.

12. Brief 2262.

[p. 218]

daarom meent hij op geen enkele manier genoeg te kunnen bedanken. Het is echter zijn grootste wens dat hij de gelegenheid krijgt om zijn bedoelingen metterdaad te kunnen aantonen. Overigens is uw brief pas na bijna twee jaar overhandigd. Want toen Cammingha jullie verliet nam hij hem mee naar Italië, vervolgens daarvandaan naar Leuven en uiteindelijk naar Friesland. Ik zeg dit erbij zodat u niet denkt dat wij tot het getal en de stad der Trojanen behoren, omdat we zo laat bedanken.^13. Wat ik u een tijd geleden over mezelf beloofde, is hopelijk evenzeer welkom als bestendig, wat het moeiteloos zal zijn. Als u bereid zult zijn mij bij gelegenheid op de hoogte te stellen van wat er op literair gebied gebeurt, en van uw gezondheid en de situatie in Duitsland (mits er iets is wat zonder risico in een brief gezet kan worden, en als het voor u niet bezwaarlijk is), zult u mij daarmee een groot plezier doen en geheel in overeenstemming handelen met die nog onlangs getoonde welwillendheid van u jegens mij. Zie mijn vertrouwen.

Het ga u goed en wees mij als iemand die u zeer genegen is, op uw beurt genegen.

Franeker, 16 maart 1532

Hector van Hoxwier, de uwe als hij iets zal kunnen doen

Aan de zeer illustere heer Desiderius Erasmus van Rotterdam, theoloog, veruit de voortreffelijkste in elke soort wetenschap. Freiburg im Breisgau

13. Toespeling op een anekdote uit Suetonius, De vita caesarum, Tiberius 52, 2: toen gezanten uit Troje na het overlijden van Tiberius' zoon Drusus de vader nogal laat kwamen condoleren, luidde diens reactie: ‘En jullie gecondoleerd met het verlies van Hector!’