De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 18. Brieven 2516-2750

[p. 184]

2613 Aan Nicolaus Olahus
Freiburg, 28^1. februari [1532]

Erasmus van Rotterdam aan N. Olahus, secretaris van de zeer illustere koningin^2.

Ik waardeer in uw brief,^3. mijn beste Olahus, dat heel open karakter van u ten zeerste. Het doet me een groot plezier dat u Lieven hebt geholpen. Ik hoop dat hij met behulp van uw goede raad zal tonen dat hij zo'n beroemd hof en de hofhouding van die zeer verstandige koningin waard is.

Het vaderland mag niet over mij klagen. Of ik het tot sieraad ben weet ik niet; in elk geval bracht het mij niet veel wat tot sieraad of voordeel strekt. Verleid door Sauvage versmaadde ik het geluk dat me in Engeland toelachte.^4. Ik had hem vooraf gezegd dat hij geen blijken van gedienstigheid van mij moest verwachten, en hij had met mijn woorden ingestemd. Toch klaagde hij later over mij dat ik niet dagelijks voor zijn deur stond om 's middags of 's avonds met hem te eten, dat wil zeggen, om vaak, na tot twaalf uur op hem gewacht te hebben, hongerig of in de ergste winterkou bij nacht naar huis te gaan, wat in die tijd ook niet veilig was wegens de Spanjaarden. Van het keizerlijk jaargeld ontving ik alleen een bedrag over anderhalf jaar. Omdat ik afwezig was, werd er geen cent betaald, ook al schreef de keizer twee keer aan Margaretha, zijn tante,^5. dat ze mij bij wijze van uitzondering moest betalen. Het jaargeld dat voortkomt uit de prebende van Kortrijk^6. is met ongelofelijke brutaliteit onderschept door Pierre Barbier, deken van Doornik, theoloog en zo'n goede vriend dat ik niet getwijfeld zou hebben hem tien levens te lenen, als ik er tien had gehad. Hoe ik in Leuven door bepaalde personen ben behandeld, zal ik nu niet vertellen. Het was óf vertrekken, óf het beulswerk^7. verrichten dat ze op mijn schouders probeerden te leggen.

Toch klaag ik niet over het hof; aan de gunstige gezindheid daarvan heb ik te danken dat mijn boeken daar niet verbrand zijn. Maar ik heb in die omgeving geen enkele echt oprechte vriend behalve Conradus Goclenius, terwijl ik in Engeland vrienden vond die op een verstandige en consequente manier welwillend waren. In uw omgeving heersen de monniken, vooral in Brabant, een soort mensen dat in domheid en hardvochtigheid niet wordt overtroffen. Ze beelden zich in dat ik een vijand van hen ben, omdat ik erop gewezen heb waarin werkelijke vroomheid gelegen is. Maar zij willen liever dat het

1. Zie brief 2612, noot 1.

2. Maria van Oostenrijk, voormalig koningin van Hongarije.

3. Brief 2607.

4. Het contact met Jean le Sauvage dateert uit de tijd na Erasmus' derde verblijf in Engeland, dat tot 1514 duurde.

5. Margaretha van Oostenrijk, zuster van Filips de Schone.

6. Zie brief 2527, noot 6.

7. Het bestrijden van Luther en zijn aanhangers.

[p. 185]

volk volstrekt niets begrijpt. Mijn aanwezigheid zal hun echter het zwijgen opleggen.^8. Nee, dat zal veeleer protest uitlokken! Ze zijn gewapend met vreselijke edicten. Ik zag een edict dat in Antwerpen was gedrukt.^9. Aleandro, aartsbisschop van Brindisi, heeft ooit alles eraan gedaan om me uit te schakelen, en ik twijfel niet of hij is nu met hetzelfde bezig, hoe hij dat ook probeert te verbergen.

Ze hebben prachtig de weg geplaveid voor wat ze van plan zijn. Er kwam een uitzonderlijk dom boek van Alberto Pio uit,^10. maar toch baart zijn illustere naam mij zorgen. Vervolgens kwamen de aanmerkingen van de Sorbonne,^11. tot grote schande van de theologen, maar omdat de naam van de faculteit toegevoegd is, bezorgt het mij toch zeer veel vijanden, hoewel de zaak niet van de faculteit uitgaat, maar van de krankzinnige decaan^12. en Béda, iemand die ronduit bezeten is. Ik heb Pio en de faculteit antwoord gegeven. Er volgde in Parijs een ander boekje onder de verzonnen naam Julius Caesar Scaliger,^13. boordevol met zoveel evidente leugens, zoveel krankzinnige verwijten, dat de leugenachtigheid in eigen persoon niet schaamtelozer zou kunnen liegen en geen van de furiën furieuzer zou kunnen zijn. De hele stijl verraadt zo duidelijk Aleandro als auteur, alsof je zijn gezicht ziet. Ik ken allebei heel goed.

Zowel de uitzonderlijke wijsheid van koningin Maria als haar vroomheid wordt door iedereen geprezen en ook haar welwillendheid ontgaat me niet, waarvoor ik haar werkelijk zeer veel dank verschuldigd ben. Maar zij staat pas sinds kort aan het roer en mist van alles; de keizer heeft, naar ik hoor, na het binnenhalen van het koren voor haar het lezen van de aren overgelaten. Verder is mijn gezondheid zodanig dat die niet alleen ongeschikt is voor enige vorm van gedienstigheid, maar zelfs voor sociaal verkeer. Ik blijf amper in leven als ik thuis blijf. De keizer zelf was niet bij machte de uitzinnige monniken in Spanje het zwijgen op te leggen.^14. Daarom ben ik bang dat de koningin er in uw omgeving niet toe in staat is. Maar zelfs als dat allemaal naar wens zou zijn, vrees ik dat dit uiterst fragiele lichaampje het koude, winderige klimaat van die streek niet kan verdragen.

8. Dit had Olahus in brief 2607 geschreven.

9. Zie brief 2573, noot 9.

10. Voor de polemiek tussen Erasmus en Pio zie brief 2522, noot 11.

11. De Determinatio; zie brief 2552, noot 7.

12. Misschien de rector Nicolas Boissel.

13. Zie brief 2564, noot 2.

14. Kritiek van de Spaanse bedelmonniken op Erasmus' werk leidde in 1527 tot de conferentie van Valladolid. Erasmus verdedigde zich in de Apologia adversus monachos quosdam Hispanos (Bazel, 1528).

[p. 186]

Ik zou het huis niet weer kunnen verkopen zonder een verlies van honderdvijftig florijnen.^15. Toch zou ik daar niet om geven. Ik zal wachten tot de drukkers uit Frankfurt terugkomen. Na Pasen zal ik misschien een van mijn dienaren sturen, die mij kan berichten wat er vaststaat en een nestje gereed kan maken voor als ik kom, als ik besloten zal hebben naar mijn vaderland terug te keren. Intussen vraag ik u ermee door te gaan de gunstige gezindheid van de zeer illustere koningin te versterken zoals u gewend bent. De Zwinglianen hier zijn wat tammer geworden,^16. maar ik vrees dat de kwaal weer verergert. Oecolampadius heeft al een opvolger, zijn weduwe een echtgenoot.^17. Wat de inwoners van Zürich doen, weet ik niet.

Er is, mijn beste Olahus, geen reden om excuses aan te bieden voor uw vrijpostigheid; uw oprechte openhartigheid vind ik erg prettig, aangezien die zonder klatergoud uw welwillendheid toont. Ik antwoordde op de aanmerkingen van de Sorbonne, maar op zeer gematigde toon.^18. Ik wacht de afloop af. Uw brief en die van Lieven ontving ik op 27 februari^19. via iemand die door de hoogste postmeester speciaal daarvoor langs Speyer hierheen was gestuurd.

Ik schreef dit gisteren, dat is 28 februari. Het ga u goed. Freiburg im Breisgau

15. Vgl. de opmerking van Olahus in brief 2607.

16. Na de dood van hun leider; zie brief 2525, noot 3.

17. Oecolampadius, overleden op 23 november 1531 (zie brief 2574), werd opgevolgd door Osvaldus Myconius. Wibrandis Rosenblatt, zijn weduwe, trouwde met Wolfgang Faber Capito.

18. Erasmus antwoordde met de Declarationes; zie brief 2565, noot 13.

19. ‘quarto calendas Martias’; zie brief 2612, noot 1.