De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 17. Brieven 2357-2515

2403 Aan Erasmus Schets
Freiburg, 30 oktober 1530

Hartelijk gegroet. Ik heb je brief ontvangen die in Antwerpen op 13 augustus was gedateerd, maar vanuit Augsburg hierheen is gestuurd. Ik bedank je omdat je zo vriendelijk was de brieven naar Engeland te sturen. Maar het verbaast mij hoe jouw brief zo lang bij Goclenius is blijven steken.

[p. 106]

Ik wil graag weten voor welk halfjaar Jan de Hondt 65 gulden heeft gestuurd. Want Pierre Barbier was een betaling van zes maanden verschuldigd, die hij enkele jaren geleden had onderschept.^1. Bovendien moesten twee betalingen worden gedaan van het feest van Sint-Jan^2. 1529 tot het feest van Sint-Jan 1530. Nu moet ook een derde betaling worden gedaan vanaf het feest van Maria Lichtmis.^3. Of Barbier hier ook iets heeft achtergehouden weet ik niet. Want omdat hij schulden had, had hij aan Jan de Hondt mijn jaargeld verpand totdat hij zijn schuld had afbetaald. Zijn schuld bedroeg vierhonderd gulden. Ik heb je hierover geschreven via mijn dienaar Kan, maar hij treuzelde lang onderweg en ging niet zoals hij had beloofd naar Kortrijk. Daarna schreef hij dat hij de brieven naar jou had gestuurd. Ik weet niet of dit waar is.

Wat je over de Fuggers schrijft, begrijp ik niet helemaal. Ik heb de Fuggers niets toevertrouwd. Ik heb alleen maar aan Quirinus^4. gezegd dat hij moest bekijken of ik via de Fuggers mijn geld zonder verlies kon krijgen. Want ik heb een hechte vriendschap met Anton Fugger. Maar zijn agenten hebben arrogant geantwoord. Nu heeft Anton hen geschreven, maar ik zie niet wat dit mij aan voordeel zal brengen. Dat ik dit toch deed had als reden, dat de Engelsen in Luis de Castro niet veel vertrouwen lijken te hebben. Een grotere vriend dan jij bent zal ik niet kunnen vinden. Als het geld via Luis in jouw handen komt, via jou in handen van de Fuggers, via hen in handen van Anton Fugger in Augsburg en van Augsburg naar mij, met gevaar en verlies, wat had het dan voor nut om van handelaren te veranderen? Mij lijkt het verstandiger dat je bewaart wat je is toevertrouwd, totdat de gelegenheid zich aandient dat het aan mij wordt bezorgd. Ik weet wat ik mijn dienaar Quirinus heb opgedragen, maar ik weet niet wat hij heeft gezegd. Hij is erg met zichzelf ingenomen, en het is het noodlot van geleerden dat zij nooit betrouwbare dienaren hebben. Als er een reden is dat je niet met deze taak belast wilt worden, ligt het niet in mijn aard te veel van mijn vrienden te vergen. Hoeveel Luis eraf knabbelt weet ik niet; jij weet dat beter. Ik heb het gevoel dat mijn vrienden hem niet gunstig gezind zijn of eerder hem niet vertrouwen.

Met Haio Cammingha moeten we verstandig omgaan. Hij is een jongeman met een onstuimig karakter en heeft bij veel mensen schuld. Als men hem op een vervelende manier behandelt, zal hij woede veinzen en niets betalen. Dat hij raadsheer is geworden is niet waarschijnlijk, want hij heeft niet lang in Leuven gewoond.^5. Ik zou eerder geloven dat hij ergens naar een

1. Zie voor de moeilijkheden met Barbier brief 2404.

2. 24 juni.

3. 2 februari.

4. Quirinus Talesius.

5. Zie brief 2364, noot 4.

[p. 107]

oorlog is gegaan. Ik stuur een brief naar zijn broer die ik eigenhandig heb geschreven. Jij kunt zijn naam, omdat die mij onbekend is, aan de achterkant van de brief toevoegen, de brief verzegelen en hem verzenden.^6.

Omdat ik wat de betaling van de keizer betreft geen enkele hoop zie, dacht ik niet dat er iets moest worden gedaan.

Tijdens de Rijksdag is niets gedaan, behalve dat er aan beide kanten overeenstemming bestond de Turken aan te vallen als de keizer Duitsland in vrede verlaat. Anders kan er tegen de Turken geen oorlog worden gevoerd.^7. Ferdinand is met plechtige ceremoniën aartshertog van Oostenrijk etc. gemaakt. In Frankfurt^8. zal hij de kroon van Rooms koning extra muros ontvangen.^9.

Er is lang gediscussieerd over een soort overeenkomst tussen Lutheranen en katholieken. In veel artikelen waren zij in elk geval tot overeenstemming gekomen. Maar aan het eind bevielen aan de beslissing van de keizer^10. twee zaken niet; ten eerste het woord ‘sekte’ en vervolgens dat eraan was toegevoegd dat de fundamenten van de Lutheranen door de geschriften van de evangeliën en de apostelen afdoende waren verzwakt. Toen de keizer dit niet wilde veranderen, zeiden zij hoogst aanmatigend ten overstaan van de keizer dat zij niet alleen geloofden maar ook wisten dat de leer van Luther op het evangelie was gebaseerd. Daarom zijn zij naar huis teruggekeerd onder grote verontwaardiging van de keizer. Men verwacht een strenge slotconclusie, die nog niet openbaar is gemaakt. Maar zij zal volledig naar de zin van de paus en de priesters zijn. Met de Zwinglianen heeft men zich helemaal niet bezig gehouden, want ze zijn niet in een hoorzitting toegelaten. Moge God alles een beter einde geven dan het voorgevoel dat mijn hart heeft.

Naast enorm hoge prijzen woedt hier ook een pest. Voor alles wordt meer dan tien keer zoveel betaald.^11. Ik zou willen dat het geld dat Pieter Gillis

6. De brief is niet bewaard gebleven; de naam van de broer is niet bekend.

7. Vgl. brief 2399, p. 99-100.

8. De verkiezing vond niet in Frankfurt, maar in Keulen plaats; zie brief 2384, noot 7.

9. Daarmee werd Ferdinand tot rechtmatige opvolger van de keizer aangewezen en kon hij bij afwezigheid van de keizer met keizerlijk gezag handelen.

10. De eerste versie van de artikelen bij de opschorting van de Rijksdag, vrijgegeven op 22 september 1530 en pas op 19 november gepubliceerd; zie voor een uitvoeriger verslag brief 2410, p. 126-127.

11. De pest was in de lente van 1530 uitgebroken; Erasmus klaagde vaak over de hoge kosten van levensonderhoud.

[p. 108]

heeft, bij jou was zodat de bedragen samengevoegd kunnen worden. Ik wens dat jij, mijn goede vriend, het met je meest dierbaren zo goed mogelijk stelt.

Freiburg im Breisgau, zondag voor Allerheiligen, 1530

Je Erasmus van Rotterdam

Ik vermoed dat jij je vergist in de namen van de Haio's. Het zijn er twee. Haio Herman is raadsheer in Leeuwarden. Haio Cammingha is degene die een schuld bij mij heeft; toch moet men hem niet provoceren. Met zijn broer moet je zaken doen.

Aan de achtenswaardige heer Erasmus Schets, zakenman. Te Antwerpen