De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 17. Brieven 2357-2515

2383 Aan Bernhard von Cles
Freiburg, 7 september 1530

Erasmus van Rotterdam groet Bernhard von Cles, bisschop en kardinaal van Trente

Wanneer zal ik u, hoogeerwaarde bisschop, buitengewoon vriendelijk als u bent, een gelijkwaardige dank betuigen, omdat u mij zo vaak uitnodigt een deel van uw huishouding te zijn?^1. Wat zou ik eerder moeten nastreven en bij wie zou ik liever willen leven, als mijn leeftijd en gezondheid niet zo waren dat ik ongeschikt ben met ongeacht wie samen te leven? Zelfs niet om te leven, als ik mijn arme lichaam, dat ik door langdurige ervaring ken, niet op mijn manier zou sparen. In het verleden had ik een zekere aversie tegen het hofleven. Maar sinds ik zie dat de koningen zelf filosoferen en aan de hoven van de vorsten studies en deugd de eer ontvangen die ze verdienen, zou ik geen enkel bezwaar hebben tegen een leven dat luister en waardigheid met eerzaamheid heeft verbonden. Wanneer Plato meent dat staten in zoverre gelukkig zullen zijn, als de koningen de filosofie in hun armen zouden sluiten of degenen die in de filosofie bedreven zijn aan het roer van de staten kwamen te staan, bedoelt hij niet zozeer kennis van verschillende vakken als

1. Vanaf 1525 had Bernhard von Cles Erasmus herhaaldelijk uitgenodigd naar Trente te komen; zie brieven 2097, 2299, p. 202, en 2334.

[p. 71]

wel een geest die vertrouwd is geraakt met de beste grondbeginselen, hoogstaand is en boven alle menselijke zaken verheven.^2. Verreweg het grootste deel van deze filosofie is christelijke vroomheid. Een bewonderenswaardige voorliefde hiervoor zien wij bij keizer Karel en koning Ferdinand. Dit geeft mij niet weinig hoop dat door hun tussenkomst God deze storm aan gebeurtenissen tot bedaren brengt. Ook Caspar Ursinus beschouw ik om veel redenen als een gelukkig iemand. Naast zijn buitengewone gaven van intelligentie, geleerdheid en welsprekendheid heeft hij het geluk gehad in de bloei van zijn jonge jaren, met een uitstekende gezondheid en een aanbeveling van zijn hoge functie met de belangrijkste vorsten contact te hebben.^3. En terwijl hij van hen zeer veel eerbewijzen ontvangt, is hij van zijn kant in staat degenen die hem hebben geëerd, met huldeblijken te overladen. Want tenzij ik mij vergis, zal hij eens de belangrijkste zijn van degenen die om hun geleerdheid, welsprekendheid en hun boeken bekend staan. Wat een snelheid van geest, wat een foutloos taalgebruik, zelfs als hij voor de vuist weg spreekt! Je zou denken dat hij een geschreven tekst voordraagt. Wat een gelukkige stijl, wat een veelzijdige kennis van zaken. Wat een voorkomendheid die bij uitstek een hoveling siert! Als ik u, hoogeerwaarde, een dergelijke huisvriend kon bezorgen, zou ik mij natuurlijk spontaan naar zo'n vriendelijke beschermheer spoeden, die veel meer aangezien geniet door zijn deugdzaamheid dan door zijn hoge positie. Nu wil ik tenminste anderen gelukwensen. Ik verkeer al in de laatste akte van het toneelstuk en mij past het vooral ervoor te zorgen dat ik zeg: ‘Vaarwel en applaudisseer’.^4. Met een gerust hart zal ik van het toneel weggaan als - wat ik hoop - de vroomheid van de keizer, uw onbaatzuchtigheid en eendracht onder de vorsten deze golven van de kerk tot bedaren hebben gebracht en dat zonder zwaar bloedverlies hebben gedaan. Door wapens zijn de slechtste mensen vaak het sterkst, en doden getuigt niet van een grote intelligentie; maar de meest woelige storm met verstandige plannen tot bedaren brengen is uiteindelijk een daad die bij een uitmuntende vorst past. Wij wanhopen niet. Onder de christelijke keizers Arcadius en Theodosius werd de wereld door zwaardere meningsverschillen geteisterd, toen alles door Arianen, aanhangers van Origenes, Manicheeërs, Donatisten en Circumcellionen was verontreinigd en het heidendom nog op veel plaatsen leefde. Toch zijn door de besluiten van die vorsten zulke grote onlusten geleidelijk aan tot rust gebracht, en dat zonder een zware slachting onder de mensen.

2. Plato, Politeia 475 C-502 C.

3. Naast hoogleraar retorica aan de universiteit van Wenen was Caspar Ursinus Velius geschiedschrijver van koning Ferdinand.

4. Adagia 135.

[p. 72]

Langzamerhand herstel ik van mijn ziekte,^5. en intussen word ik door smaadschriften van de evangelischen gestenigd. Zes zijn er al naar mij geworpen^6. en er zal geen eind aan komen. Ik verblijf hier nog tegen mijn zin, maar mijn vrienden willen het zo.^7. Ik hoop dat hun advies gunstig voor mij is! Ik zou nauwelijks in leven kunnen blijven als het gezag van vorsten mij niet steunde. Moge de Heer u, eminentie, in alles voorspoed bezorgen.

Freiburg, daags voor Maria Geboorte, 1530

5. Zie brief 2360, noot 1.

6. Zie brief 2375, noot 16.

7. Zie brief 2360, noot 6.