De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 16. Brieven 2204-2356

2333 Van Simon Pistoris
Augsburg, 27 juni 1530

Een groet, zeer geleerde Erasmus. Ik heb een hele tijd erg getwijfeld of ik je soms een antwoord op de brief die al lange tijd geleden aan je was gestuurd zou moeten ontlokken. Ik weet namelijk zeker dat hij aan je is overhandigd, en ook dat je in de tussentijd brieven aan anderen in deze omgeving hebt gestuurd; je had gemakkelijk toen je die brieven schreef kunnen antwoorden. Daarom kon ik zo gauw geen andere verklaring vinden dan dat je de inhoud niet de moeite van het terugschrijven waard vond. Maar omdat niet alleen ik, maar ook hertog Georg een, als ik het wel heb, deels eigenhandig geschreven brief aan jou stuurde, waarin hij vragen stelde waarop hij nog steeds antwoord wil hebben, hoop ik dat het iets anders was wat je tegenhield. Deze bode gaat binnenkort weer deze kant op; ik verzoek je dan ook

[p. 266]

de gelegenheid die je nu hebt om ons beiden terug te schrijven, niet voorbij te laten gaan. Dan weten we in elk geval dat je je volledige gezondheid terughebt, waarvan je volgens een gerucht dat ons hier bereikte, door een ernstige ziekte was beroofd.

Ongetwijfeld hebben je berichten bereikt over de gebeurtenissen hier.^1. Toch wil ik voor jou niet verborgen houden dat de keurvorst van Saksen,^2. markgraaf Georg van Brandenburg, de hertogen van Lüneburg^3. en de landgraaf van Hessen^4. eergisteren, in een geschrift^5. op hun eigen naam en die van hun aanhangers, tegenover de keizer in het Duits en Latijn verantwoording hebben afgelegd van hun geloof en vernieuwde godsdienst. Dit geschrift is publiekelijk in de vergadering met de andere vorsten voorgelezen, alsmede een samenvatting van wat tot nu toe door Luther is gezegd en verdedigd, maar veel gematigder en op de volgende voorwaarde:^6. als ze niet tot een gezamenlijk standpunt kunnen komen en de bisschoppen niet willen afzien van de maatregelen die ze tot nu toe tegen de volgelingen van hun leer namen, willen zij ook vasthouden aan het eerder naar voren gebrachte beroep op een vrij en christelijk algemeen concilie, aangezien men God meer moet gehoorzamen dan de mensen.^7.

Maar omdat drie dagen geleden kardinaal Campeggi, die hier namens de Heilige Stoel als gezant optreedt, zijn hulp aanbood bij het uit de weg ruimen van dit meningsverschil, denk ik dat hij bij de vergadering geroepen zal worden en als eerste een oordeel zal geven. Laat God verzoening schenken als blijk van zijn genade. Velen blijven bij het standpunt dat het, hoewel ze veel ideeën hebben die overgenomen kunnen worden, toch niet geoorloofd zou zijn zonder het gezag en de instemming van een algemeen concilie af te wijken van de leer van de vaders, zelfs als het gezag van de Apostolische Stoel erachter stond. Als de verstandigste partij in deze onduidelijke situatie wordt overvleugeld door de meerderheid, ziet het ernaar uit dat er ernstige ongeregeldheden gaan komen. Ondertussen laat men aan beide kanten de prediking op bevel van de keizer achterwege en zijn er alleen evangelielezin-

1. Tijdens de rijksdag.

2. Johan van Saksen.

3. Ernst i en Frans van Brunswijk-Lüneburg.

4. Filips i van Hessen.

5. De Augsburgse confessie, opgesteld door Melanchthon en aangeboden op 25 juni 1530, bestaat uit een voorwoord gericht tot Karel v en 28 artikelen (de hierna genoemde samenvatting).

6. Voor het volgende zie Augsburgse confessie, artikel 28 en het slot van het voorwoord aan Karel v.

7. Handelingen 5:29.

[p. 267]

gen door mensen die niet bij deze zaak betrokken zijn. Dat vonden de aanhangers van Luther aanvankelijk een zeer strenge maatregel, maar nu begrijpen zij dat dit absoluut noodzakelijk was; de situatie zou immers verergerd zijn en de hoop op overeenstemming zou twijfelachtiger zijn geworden. Zij wilden geen Zwinglianen als bondgenoten hebben. Maar er wordt beweerd dat ook zij rekenschap van hun geloof zullen afleggen.^8. Was jij er maar bij en waren er maar mensen die naar jou wilden luisteren! Want ik ben ervan overtuigd dat jij in staat bent tegelijk een Aristarchus^9. en een bemiddelaar te zijn. Daarom, zorg ook hierom extra goed voor je gezondheid, zodat je, als dat idee misschien bij je opkomt, ertegen opgewassen bent.

Eppendorf is hier. Als je wilt dat er iets met hem besproken wordt, moet je het laten weten; in geen enkele situatie zal het je immers aan mijn hulp, zorg en ijver ontbreken. Dat het je steeds goed mag gaan. Augsburg, 27 juni 1530

Je vriend Simon Pistoris, doctor in de beide rechten, enz.

Aan de coryfee van de edelste soort wetenschappen en werkelijk grootste theoloog, Erasmus van Rotterdam, zijn meester en zeer geachte vriend

8. Straatsburg, Memmingen, Lindau en Konstanz kwamen met de Confessio tetrapolitana, die tussen de opvattingen van Luther en Zwingli in stond. Zwingli legde in een afzonderlijk geschrift rekenschap af van zijn geloof.

9. Spreekwoordelijk voor een kritisch persoon, zie Adagia 457.