De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 16. Brieven 2204-2356

2332 Aan Christoph von Stadion
Freiburg, 24 juni 1530

Aan Christoph von Stadion, bisschop van Augsburg

Een groet. Zeer geachte prelaat, ik voer al voor de derde maand strijd met de dood. Maart had me welkom geheten. Daarna was ik amper van de kwaal hersteld en zie, april bereidde me op de dag na Pasen een veel hardvochtiger ontvangst. Er was geen zachter en rustiger weer denkbaar; er stond hoog in de lucht een noordoostelijke wind, maar na het middageten stond er in de onderste luchtlaag een bepaalde wind die op passaatwinden leek, heel zacht, maar uiterst gemeen. Ik had de hinderlaag in de gaten en bleef een tijd lang gedurende de middaguren binnen. Maar de dag na Pasen, toen ik binnen dacht dat er helemaal geen wind stond, ging ik naar buiten en werd ik meteen overvallen. Eerst waren het darmkrampen en vervolgens overgeven, een ontregelde maag, slapeloosheid, vreselijke moeheid. De artsen konden niet helpen, niet door gebrek aan kundigheid, maar dit broze lichaam kan niet tegen een harde aanpak. Toen uiteindelijk de pijn afgenomen was, zat er een enorm abces rond de navel, dat in het begin hard was.

De chirurgijn werd erbij gehaald, die, hoewel de artsen een andere mening waren toegedaan, beweerde dat hij kon zorgen dat het zou openbarsten, wat ook mij onwaarschijnlijk leek. Verschillende dagen martelde hij mij met kompressen die voor zwering zorgden, tot ik het leven moe was. Want hele nachten moest ik doorwaken, met voortdurend pijn. Al die tijd kon ik niet lezen, schrijven, dicteren, een gesprek voeren of luisteren naar iemand die voorlas. Ondertussen koerste dit broze lichaam door uitdroging op de dood af. Een paar dagen geleden is besloten het abces open te snijden. Wat een poel aan vuil kwam eruit! Lieve hemel, hoe kan een mens zo'n schat

[p. 264]

in zijn lichaam verbergen en nog in leven zijn! Daarna begon mijn toestand draaglijker te worden. Het kwam tot een verzoening tussen mij en de slaap. Mijn maag herstelt zich langzaamaan, de moeheid neemt af, maar geleidelijk.

Bij zoveel tegenslag vond ik zeer veel troost in de brief van Uwe Hoogheid, vol vriendelijkheid, wellevendheid en diepe genegenheid voor mij. Als ik die sympathie zou verdienen, zou ik me om het oordeel van u alleen al gelukkig prijzen; nu voel ik evenwel schaamte bij me opkomen, telkens als ik denk aan uw houding tegenover mij en uw bovenmatige vrijgevigheid. Dagelijks smeek ik God in vurige gebeden dat hij de keizer en de vorsten door zijn geest besluiten wil ingeven die heilzaam voor de christenheid zijn, en dat hij de soevereiniteit van de keizer en diens vroomheid, die even groot is als zijn macht, wil gebruiken om deze noodlottige storm, die niet met menselijke middelen tot bedaren gebracht kan worden, te laten overgaan in een tijd van vrede.

Momenteel bevindt zich kardinaal Campeggi, de pauselijke legaat, daar bij u,^1. iemand die me altijd bijzonder welgezind is geweest. Hij schreef me uit Innsbruck; wegens ziekte beantwoord ik zijn brief nogal laat.^2. Ik wilde dat Uwe Hoogheid weet dat dit een duidelijke reden heeft.

De aartsbisschop van Canterbury^3. is nu op zeer hoge leeftijd. Als hij nog niet de tachtig heeft bereikt, is hij er in elk geval dichtbij, maar ik denk eerder dat hij er al voorbij is. Hoewel hij verder tot nu toe altijd een goede gezondheid genoot, is hij nu, naar ze zeggen, een derde been^4. gaan gebruiken. Ik verwacht dat hij mij zal overleven; maar mocht het toch anders lopen, dan ben ik van plan Uwe Hoogheid als zijn opvolger voor te stellen. De twee Engelse jaargelden horen jaarlijks ongeveer tweehonderd florijnen op te leveren, maar dat geld bereikt mij via handelaren, waarbij een deel verloren gaat, soms wel een kwart; het gebeurt ook wel dat het wordt onderschept. Als de aartsbisschop iets overkomt zoals dat bij mensen gaat, zou mij niets uitbetaald worden. Ik heb alleen het document van de aartsbisschop en de eed van degenen die het jaargeld verschuldigd zijn. Of de kerken zelf enige verplichting tegenover mij hebben, weet ik niet; bovendien zouden ze, gesteld al dat ze die hebben, niets geven aan iemand die elders verblijft.

Het Vlaamse jaargeld dat voortkwam uit een prebende die op een andere naam is gezet, werd van me afgepakt door iemand^5. aan wie ik alles toever-

1. In Augsburg, wegens de rijksdag.

2. Brief 2328.

3. William Warham.

4. Een wandelstok.

5. Pierre Barbier, zie brief 2239.

[p. 265]

trouwde en zelfs mijn leven zou toevertrouwen - een ongehoord staaltje van trouweloosheid. Zoveel macht heeft de geldzucht. Van het keizerlijk jaargeld heb ik geen cent ontvangen omdat ik weg ben;^6. zelfs als ik terug was, zouden ze me, denk ik, nauwelijks iets geven, hoe ze me ook met fraaie beloften proberen te lokken. Zo gaat het wellicht gebeuren dat Erasmus binnenkort terugkeert naar de evangelische armoede, waar ik echter tot nu toe een redelijk eind vandaan ben gebleven, goddank. Bovendien zullen we, als de situatie dat vereist, door zuinigheid ons bezit vermeerderen.^7. Tot nu toe hebben we namelijk heel wat onnodig verspild. U hoeft evenwel niet bang te zijn dat ik een lastige beschermeling voor u zal zijn; ik was voor de aartsbisschop van Canterbury zelfs zo'n geringe belasting, dat ik meer dan eens een vrijgevig aanbod van hem geweigerd heb.

Was het maar mogelijk een keer dichterbij van uw wellevendheid en veelzijdige geleerdheid te genieten! Ik wil graag hiervandaan wegvliegen naar elders, niet dat ik hinder van iemand heb, maar wie van alles nodig heeft mist van alles in een kleine stad waar weinig mensen komen. Maar ik zie geen haven waar ik heen kan. Als er oorlog uitbreekt, zal het niet veilig zijn hier te blijven, maar kun je ook niet veilig op reis gaan naar elders. Maar de Heer zal voor alles zorgen, die u in uw vroomheid bij alles moge behoeden en zegenen.

Freiburg, de feestdag van Johannes de Doper, 1530

6. Uit Brabant.

7. Vgl. Cicero, Paradoxa stoicorum 6, 49.