De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 16. Brieven 2204-2356

[p. 157]

2276 Van Andrea Alciati
Bourges, 1 maart 1530

Ik ga, mijn allervriendelijkste Erasmus, inderdaad al enkele jaren op en neer met de golven van de fortuin en word geregeld, zoals u schrijft, van de ene naar de andere plaats verdreven, en dat zeer tot mijn nadeel. Maar toch maak ik me, indachtig uw advies, beslist niet druk over al het ongeluk dat me treft, omdat alle mensen dit kwaad gemeenschappelijk hebben - want, zegt Plautus, de mensen zijn als een speelbal voor de goden -,^1. of omdat al mijn stadgenoten (populair uitgedrukt) in hetzelfde schuitje zaten.^2. Ze worden als de demonen bij Empedocles^3. uit de lucht naar de bodem van de zee geworpen, komen vervolgens met een vaart op de aarde terecht en daarvandaan in de lucht, en vallen, door dezelfde, botte vijzelstamper opnieuw omlaag.^4. Maar dit alles heb ik tot nu toe lijdzaam verdragen. Op dit moment staan mijn zaken er zo voor, dat ik denk dat het me flink wat voordeel en aanzien heeft opgeleverd; ik vind dat ik de grote en almachtige God moet bedanken, dat hij mij, omgeven door al die rampspoed, beter heeft gemaakt. Ik had een aardig vermogen, ik had veel geld, ik was rijk aan andere zegeningen van de fortuin, die Plutus,^5. zoals u weet, bij voorkeur aan juristen schenkt. Dat is allemaal minder geworden, weggevloeid, verloren door de recente stormen die de oorlog bracht. Ik heb niet het voorbeeld van Diagoras van Melos nagevolgd, die wegens een wellicht niet zo groot verlies atheïst werd.^6. Integendeel, ik heb alles eerder in goede zin opgevat; ik heb door ervaring geleerd dat dit alles kortstondig is en tijdens onze reis hier op aarde nauwelijks van belang is.

1. Plautus, Captivi 22.

2. Adagia 1010.

3. Fragment nr. 115 van Empedocles, afkomstig uit de Purificationes.

4. In Aristophanes, Pax 228-286 wil Oorlog de Griekse steden fijnstampen in een grote vijzel en vraagt hij Tumult om een stamper. De toevoeging ‘bot’ zou een toespeling kunnen kunnen zijn op Adagia 2521 (Botter dan een vijzelstamper). Alciati kreeg in 1523 en 1526 in Milaan direct te maken met de gevolgen van de Italiaanse oorlogen. Daarna leefde hij in Avignon en Bourges.

5. God van de rijkdom, komt als personage voor in de gelijknamige komedie van Aristophanes.

6. Volgens een van de verhalen over Diagoras zou hij atheïst zijn geworden toen hij in bewaring gegeven geld niet had teruggekregen (Scholia Graeca in Aristophanem, Nubes 830).

[p. 158]

Daarom heb ik mijn eerdere voornemen om in mijn vaderland op mijn lauweren te rusten gewijzigd en ben ik weer terug naar Frankrijk gegaan, om daar als Dionysius in Corinthe les te geven.^7. Het bleek te zijn zoals ik hoopte: de herinnering aan mijn naam was niet volledig uit de harten van de studenten verdwenen. Dit plan pakte zo goed uit, dat het iedere herinnering aan de eerdere rampspoed uitwiste; ik denk nu dat ik grote winst geboekt heb. Ik heb immers door het onbelangrijke verlies van die bezittingen bereikt dat ik in een volgepakte collegezaal mag lesgeven aan al die uitnemende jonge mensen, die ooit een sieraad zullen zijn voor mijn reputatie en deze studie. Van hen hebben vooral Viglius en eveneens Sucket, die u allebei onlangs in uw brief bij mij hebt aanbevolen,^8. een uitstekende aanleg, die nu tot vrucht en rijpheid aan het komen is. Karel gaf in elk geval onlangs een prachtig staaltje van zijn kunnen, toen hij door mij naar de arena gehaald was en tot de groep docenten toegelaten was. Hij vervult die taak op zeer lovenswaardige wijze en trekt veel leerlingen. Hij verduisterde duidelijk de glorie van een aantal mede-ingewijden, barbarenvrienden, die van mij bij uitstek op hun plaats gezet mochten worden. Daarbij was ik zo tevreden over hem, dat ik hem niet zou willen ruilen voor schitterende geschenken.^9. Ik schrijf dit om u duidelijk te maken hoe onnodig uw aanbeveling was, omdat juist ikzelf hun niet weinig verschuldigd ben en zijzelf eigenaar zijn van wat ze uit eigen wil op mijn rekening schrijven. Die wijn behoefde daarom niet zo'n krans.^10. Maar als u wilt weten hoeveel waarde Alciati aan een brief van u hecht, moet u personen op zijn dak sturen die dat minder verdienen; die zullen u onmiddellijk geweldig bedanken, omdat ze door mij ontvangen worden alsof ze het ten zeerste verdienen.

Omdat onze vriend Amerbach^11. mij zo buitengewoon goed gezind is, is het voor mij zelfs onmogelijk hem niet op mijn beurt genegen te zijn. Maar de nauwste band waarmee hij mij aan zich bond, bent uzelf, Erasmus, omdat hij het natuurlijk was die u ertoe verleidde mij genegen te zijn en die als Hermes^12. optrad. Ik in elk geval ben niet in staat hem zo'n grote gunst terug te betalen.

7. Adagia 83. Dionysius ii, tiran van Syracuse, werd na zijn verbanning schoolmeester in Corinthe.

8. In brief 2213 is sprake van een aanbeveling van Karel Sucket.

9. Alciati gebruikt een Griekse formulering (Adagia 3181).

10. Adagia 1520.

11. Bonifacius Amerbach studeerde van 1520 tot 1523 bij Alciati in Avignon.

12. In de hoedanigheid van bode van de goden; het contact tussen Erasmus en Alciati liep grotendeels via Amerbach.

[p. 159]

Het ga u goed. Bourges, 1 maart 1530

Uw zeer toegewijde vriend Andrea Alciati

Aan de voortreffelijke theoloog, de heer Erasmus van Rotterdam, zijn zeer geachte vriend, Freiburg im Breisgau. Andrea Alciati, vanuit Bourges