De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 16. Brieven 2204-2356

2253a Aan [Alonso de Fonseca]^1.
Freiburg, 13 januari 1530

Een hartelijke groet. Zeer eerwaarde prelaat, er verbreidde zich hier een bijzonder hardnekkig gerucht, dat ons bijna ombracht, dat de aartsbisschop van Toledo^2. zich aan de natuur en God had overgegeven. Ik betreurde in hogere mate mijn eigen lot en dat van vele anderen, die door uw goedheid werden begunstigd, door uw aanzien werden gesierd en door uw succes omhoog werden gevoerd; maar veel meer betreurde ik dat het hof van de keizerin^3. zo'n leider heeft verloren, Spanje zo'n sieraad en de kerk zo'n prelaat. Ik deelde dat verdriet met alle weldenkende mensen. Ondertussen haastte de heilige Augustinus zich naar de eindstreep; alleen mijn voorwoord restte nog.^4. Vrienden vroegen aan wie het werk opgedragen moest worden, nu u, naar hun overtuiging, het ondermaanse had verlaten. Maar ik voelde geen enkele aarzeling. Ik zei: ‘Zelfs al is hij voor anderen gestorven, voor mij leeft hij. Wat toebedacht was aan de persoon toen hij op aarde leefde, zou uitbetaald kunnen worden aan de nagedachtenis van hem die in de hemel gelukkiger leeft. Met deze kleine dienst zal ik als een toegewijde protegé de laatste eer bewijzen aan een beschermheer aan wie ik heel veel te danken heb.’ Ik denk evenwel dat de Augustinus al in Spanje was bezorgd voordat hier brieven van vrienden arriveerden die ons weer deden opleven. De eerste onder hen was onze vriend Valdés,^5. die uit Italië schreef dat hij niet zo lang daarvoor een door uzelf geschreven brief had ontvangen, in uw eigen hand-

1. Deze brief is opgenomen in dl. 11 van de uitgave van Allen, p. XXVII-XXIX.

2. Dit is Fonseca zelf.

3. Isabella van Portugal, vgl. brief 2208.

4. Zie brief 2253, noten 1 en 2.

5. Alfonso de Valdés.

[p. 103]

schrift. Ik vertel u dit alles, zeer illustere prelaat, om bij u verbazing te voorkomen over het feit dat ik geen boeken heb gestuurd. Ik had namelijk besloten vijf volledige reeksen te sturen: een voor uzelf, een tweede voor uw Juan de Vergara, een derde voor de aartsbisschop van Sevilla,^6. een vierde voor Valdés en een vijfde voor kanselier Mercurino.^7. Kort daarop hoorde ik van het vertrek van de keizer en van uw overlijden. Zo gebeurde het - omdat ik niet meer in Bazel woonde en er niemand was van wiens diensten ik in dit geval gebruik kon maken - dat ik helemaal geen boeken stuurde. Maar vriendelijk als u bent zult u zeggen dat ik me niet hoefde te verdedigen. Voor het geschenk dat u stuurde^8. bedanken u, tegelijk met mij, al diegenen met wie ik uw vrijgevigheid zo gedeeld heb, dat ik - zo moge God mij liefhebben - geen cent voor mezelf heb overgehouden, en zelfs iets uit eigen zak heb bijgelegd. Als ik zal merken dat het aldus verrichte werk het verdient uw goedkeuring weg te dragen, zullen we geen moment spijt hebben van de moeite die we ons getroost hebben. Nu zijn we met Chrysostomus bezig, de prediker met die zoetvloeiende stijl, die in zijn geheel^9. het licht zal zien in dezelfde fraaie uitvoering, ja, niet slechts in zijn geheel, maar met ook nog tal van vertalingen die door mij en andere geleerden zijn gemaakt.

In Brabant gaan ze als razenden tekeer en...^10. Hier maakt de verwachte komst van de keizer verschillende emoties bij de mensen los. Sommigen denken aan niets anders dan aan wraak en de macht die ze vroeger hadden, anderen nemen voorzorgsmaatregelen door bondgenoten te zoeken, zodat ik mij liever in hun kamp bevond, als ik niet geestelijk behoud boven lichamelijk behoud stelde. Dat kamp ben ik uit eigen beweging ontvlucht en daar heb ik geen spijt van, ook al ging dat gepaard met enorme angst, aanzienlijk gevaar en grote kosten. Mijn gezondheid bleef evenwel gespaard. Nog niet alle kwaadwillige boeren zijn omgebracht;^11. priesters doen geen enkele poging het aloude ongenoegen onder de leken te verzachten door anders te leven, de monniken versterken het zelfs. En ondertussen is er de dreiging van de Turken, die al geruime tijd met argusogen naar de dagelijks toenemende macht van de keizer en Ferdinand kijken en recent ook nog uitgedaagd zijn door de nederlaag die ze hebben geleden.^12. En ondertussen maakt de

6. Alonso Manrique de Lara

7. Mercurino Gattinara.

8. Zie brief 2253, noot 3.

9. D.w.z. alles van Chrysostomus wat op dat moment in een Latijnse vertaling beschikbaar was. Zie brief 2226, noot 9.

10. De tekst is op deze plaats niet volledig overgeleverd.

11. Aan het einde van de Duitse Boerenoorlog, zie brief 2249, noot 4.

12. Zie brief 2230, noot 6.

[p. 104]

paltsgraaf met de landgraaf van Hessen als bondgenoot zich op voor een oorlog met de aartsbisschop van Mainz.^13. Die omstandigheid belet mij naar Brabant terug te keren, want ik overwoog al lange tijd na al die stormen als het ware terug naar die haven te gaan. Maar de toestand is overal zo verslechterd, dat velen met vrees afwachten waar deze wereldwijde conflicten op uit zullen lopen. Bij zo grote rampspoed komt ook nog de zweetziekte, die uitermate besmettelijk is, een gruwelijke ziekte, die degenen die ze overvalt meteen ombrengt en degenen die ze in leven laat telkens opnieuw treft; die bovendien geregeld in nu eens deze en dan weer die soort kwaal overgaat, totdat ze de gemartelde patiënt ten grave heeft gedragen. Ik geloof niet dat de Egyptenaren door zoveel en zo ernstige plagen werden bezocht^14. en toch zie ik niemand die de hand van de Heer herkent en zijn leven betert. Ik zit hier als het ware klem tussen altaar en bijl, zoals ze dat uitdrukken,^15. en wacht af wat de Heer behaagd heeft.

Voor de uitgebreide Ilias rond de kardinaal van Engeland en voor betrouwbaar nieuws over mijn situatie en de verdere toestand kunt u terecht bij mijn vriend Frans van der Dilft, van wie ik graag zou willen dat hij bij Uwe Hoogheid aanbevolen en geliefd is. De jongeman is in de ogen van zijn landgenoten van zeer goede komaf; hij heeft een zeer gelukkige aanleg, is bijzonder ontwikkeld en voor zijn leeftijd al heel verstandig. Dat alles is mij in elk geval volkomen duidelijk geworden tijdens de dagelijkse omgang met hem. Als Uwe Hoogheid hem uw gunst waardig keurt, zult u hem absoluut gelukkig maken en mij, hoewel ik u allang zeer verplicht ben, nog veel meer aan u binden. Want alles wat u in hem investeert, zal ik op mezelf betrekken. Waar hij op uit is, kan Juan de Vergara u uitgebreider vertellen, want ik heb hem uitvoerig over de hele zaak bericht. Moge de Heer Jezus Uwe Eerwaarde Hoogheid nog lange tijd voor ons behoeden en bewaren. Als u zich verwaardigt mij iets op te dragen, zal ik weer jong worden om te kunnen gehoorzamen.

Freiburg im Breisgau, 13 januari, in het jaar des Heren 1530

Uw toegewijde dienaar

Eigenhandig ondertekend door Erasmus van Rotterdam

13. Dit zijn achtereenvolgens Lodewijk v, Filips i de Grootmoedige en Albrecht van Brandenburg.

14. Exodus 7-12.

15. Adagia 15.