De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 16. Brieven 2204-2356

[p. 92]

2247 Van Jan Horák
Leipzig, 6 januari 1530

Een hartelijke groet, vergezeld van een betuiging van dienstwilligheid. Erasmus, welsprekendste onder de geleerdsten, ik ben misschien een onbekende voor u, niet alleen van gezicht maar ook van naam, en toch richt ik een brief aan Uwe Weledele Hoogheid.^1. Dat komt door uw deugdzaamheid, die door de hele christenheid op zoveel manieren wordt geprezen, en uw geleerdheid, die iedereen versteld deed staan toen ze zich openbaarde. Bovendien doe ik het in opdracht van de zeer illustere doctor Cochlaeus, een zeer goede vriend die de plaats kreeg van mijn vroegere mecenas Emser. Daarnaast gaf een geschenk^2. van de zeer geleerde heer doctor Conradus Wimpina er aanleiding toe. Zeg nu zelf, mijn beste Erasmus, wie zou zich niet door zulke sterke rammen, die met meerdere hoorns tegelijk in de aanval gaan, laten opjutten en naar voren duwen om te schrijven? Maar het zijn vooral uw zeer edele muzen en uw heroïsche en platonische deugden (ik schrijf dit zonder te vleien), die zelfs gevoelloze boomstammen er moeiteloos toe zouden kunnen brengen hen lief te hebben. Hoe zou ik, een mens dan toch uit Bohemen, volstrekt onbewogen kunnen blijven, iemand die de naam Erasmus liefheeft, vereert en aanbidt als geen ander! Daarom, zeer geëerde Erasmus, verzoek en smeek ik u uit alle macht dat u, vriendelijk als u bent, aan mij denkt (aangezien u verder weinig Bohemers kent), als ik u misschien een keer met enigerlei inzet, moeite en hulp, of via gemeenschappelijke vrienden, hier of in mijn eigen Bohemen, een plezier kan doen. Ik ben u immers zo gezind, dat ik zelfs als ik dood was u heel graag een genoegen zou willen doen.

Wat verder het geschenk van de zeer geleerde heer Wimpina betreft, dat zit zo. Een paar dagen geleden gaf hij mij vanuit Frankfurt an der Oder de opdracht om u bij wijze van geschenk een exemplaar van zijn belangwekkende boekwerk^3. te zenden, via de zeer bekwame arts uit Auerbach^4. of anders in elk geval via Hieronymus Walther.^5. Daarom heb ik het met Walther

1. In de verdere brief gebruikt Horák als aanspreking tua humanitas (Uwe Edelheid) en tua benignitas (Uwe Genade), in de laatste alinea met toevoeging van amantissima (zeer minzame), clarissima (zeer illustere) en humanissima (zeer edele). De vertaling volstaat met ‘u’.

2. Dit wordt in de tweede alinea uitgelegd.

3. Waarschijnlijk Wimpina's Sectarum errorum, hallutinationum, et schismatum... concisioris anacephalaeoseos... librorum partes tres (Frankfurt an der Oder, 1528).

4. Heinrich Stromer.

5. Hieronymus Walther vertegenwoordigde de firma Welser in Leipzig.

[p. 93]

zo geregeld, dat het boek, omdat het op dit moment met geen mogelijkheid gauw verzonden kan worden, alleen naar de beurs in Frankfurt om Main wordt gezonden met de eerstvolgende markt. Het zal dus naar de firma Welser worden gezonden, via Hieronymus Walther, een zeer groot bewonderaar van u. Daarom moet u te zijner tijd het bewuste werk uit Frankfurt bij de firma Welser vandaan laten komen. U zult, grote en almachtige Erasmus, een belangrijk, een schitterend werk zien, vol vrome en indrukwekkende geleerdheid en tegen de ketters uitgerust met een onverschrokken slagorde van argumenten en bijbelplaatsen, vooral goed beschermd tegen de volstrekt irrelevante onzin van Luther; want ik kan, mijn beste Erasmus, amper geloven dat tien Anticyra's^6. aan helleborus deze man kunnen genezen. Daarom, voortreffelijkste onder de Duitsers, smeek ik u, bij de heilige muzen, dat u het werk in gunstige zin wilt opvatten en bovendien uw waarlijk apollinische^7. oordeel over het boek wilt bijvoegen; want dat is een bijzonder grote wens van doctor Conradus Wimpina.

Ik zou de brief al beëindigen, als me niet terloops te binnen was geschoten, dat u op een niet zo fraaie manier melding van mij maakt in uw Gebundelde brieven, de laatste brief aan Cochlaeus.^8. Ik geef toe dat ik, tegen mijn aangeboren gematigdheid in, met grote felheid tegen het schotschrift van onze evangelischen in de aanval ging om mijn reputatie te verdedigen,^9. zodat ik mij misschien aan brutaliteit schuldig maakte. Maar zoveel als ik waard ben, mijn zeer geliefde en dierbare Erasmus, beveel ik mij volledig, samen met Hieronymus Walther, mijn mecenas en groot voorvechter hier van het katholieke geloof, als geen ander bij u aan. Het ga u goed tot eeuwige glans en eer van de kerk en alle christenen.

Leipzig, Driekoningen, 1530

6. De Griekse stad Anticyra was bekend om de plant helleborus (nieskruid), die als een middel tegen waanzin gold.

7. D.w.z. als van een orakel, vgl. Adagia 690 (Van de drievoet).

8. Brief 2143, afgedrukt in Erasmus' Opus epistolarum (1529).

9. Horáks Ad Luderanorum famosum libellum recens Wittenbergae editum responsio (1528) was een reactie op Luthers New Zeittung von Leyptzig, dat was uitgelokt door de Epistola Martino Ludero et suae parum legitimae uxori Catharinae a Bhor van de ander.

[p. 94]

Magister Johannes Hasenberg Montanus,^10. kanunnik van Praag en in Leipzig lid van het vorstencollege,^11. aan...^12.

10. Horák was afkomstig uit een plaatsje in de buurt van de berg Hazmburk in Tsjechië. Montanus (bergbewoner) is het Latijnse equivalent van het Tsjechische Horák.

11. Van de universiteit van Leipzig.

12. Het handschrift is hier beschadigd waardoor tekst verloren is gegaan.