De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 16. Brieven 2204-2356

2227 Van John Longland
Londen, 28 oktober [1529]

John Longland, bisschop van Lincoln, groet zijn vriend Erasmus van Rotterdam zeer hartelijk

Jouw Quirinus^1. overhandigde mij je brief, die heel welkom was, aangezien hij van Erasmus kwam. Daarin bedank je mij hartelijk dat ik je geschreven heb; maar ik hoor jou veel meer en hartelijker te bedanken dat je zo vaak en

1. Quirinus Talesius.

[p. 65]

zo vriendelijk terugschrijft. Bovendien schrijf je niet alleen, maar stuur je ook geschenken, zodat ik het gevoel heb dat er niets ontbreekt wat een vriend zou kunnen verwachten.

Het geschenk dat je de laatste keer zond, is om twee redenen het mooiste, omdat het van Augustinus is, een volmaakte auteur, en omdat het van Erasmus is, een zeer nauwgezette tekstbezorger.^2. Ik verlangde intens naar het moment dat deze werken de drukkerij zouden verlaten en te koop zouden zijn, maar nu verheug ik me nog intenser over de komst ervan. Je weet niet hoeveel vreugde Quirinus mij bezorgde toen hij bij het overhandigen van de brief berichtte dat hij ze bij zich had. Ik had geen rust tot ze eindelijk gebracht waren en ik ze kon inzien. Bij het doorkijken van de achtereenvolgende delen kwam er onverwachts een tevoorschijn op naam van Juan Vives,^3. dat ik eerder had gezien en gelezen; ik legde het als een extra verrassing apart. Toen ik mijn aandacht vervolgens weer op die nieuwe, onbekende schat richtte, merkte ik dat deel vijf ontbrak. Ik verbaasde me daarover en kon niet anders geloven dan dat Quirinus het kwijtgeraakt was. Ik vroeg je vriend Aldridge of hij misschien hierover iets meer van hem had gehoord. ‘Hoe kan het’ vroeg ik ‘dat we hier het vijfde deel missen?’ Hij kon mij niet van dat idee afhelpen. Dus liet ik Quirinus weer komen, die opheldering gaf en met zekerheid wist te vertellen dat het boek van Vives het deel was waar we zo naarstig naar zochten. Hij liet zien hoe dat in de inhoudsopgave uitgelegd werd. Hij nam mijn onzekerheid weg, maar stelde mij niet tevreden. Ik snakte ernaar de heldere aantekeningen van Erasmus onder ogen te krijgen, vooral bij het deel met De stad van God. Moge God nog steeds geven dat je daaraan zoveel moeite besteedt.

Vives' uitgave is weliswaar scherpzinnig en geleerd, maar wat van Erasmus zou zijn, ademt iets wat boven de anderen uitgaat. Je dienaar vertelde dat het deel van Vives bij jouw delen is gevoegd met de bedoeling dat het tegelijk met die van jou verkocht wordt, omdat het los nauwelijks verkoopbaar is. Iedereen die graag studeert, vindt het geen probleem voor allebei te betalen; diezelfde mensen hebben er wel moeite mee dat ze bij zijn gedeelte jouw inbreng missen. Ik meen te zien dat het de allergeleerdsten zijn die je erom smeken. Ik ben een vriend van je en je biedt mij in alle oprechtheid de mogelijkheid alles te verlangen en alles van je te eisen. Nu dan, ik bid en bezweer je, of nee, vooral Augustinus vraagt je bij gelegenheid zelf je vijl^4. op dat werk van hem toe te passen, de vormen met je penseel te verduidelijken

2. Augustinus' Opera omnia (Bazel, 1528-1529).

3. Vives' uitgave van De civitate Dei uit 1522. Zie de verklaring in de volgende alinea.

4. Zie Adagia 458.

[p. 66]

en duistere en bedekte formuleringen met aantekeningen te verhelderen. Maar je zult je lichamelijke zwakte als excuus aanvoeren, die niet opnieuw tegen zulke taken opgewassen is. We weten en betreuren dat de last der jaren voor je toeneemt en je gehinderd wordt door ziekte. Als het evenwel mogelijk zou zijn zonder dat je gezondheid eronder lijdt, willen we van jou graag wat we van geen ander verwachten te krijgen als je weigert.

We zijn blij dat Seneca door jou zo zorgvuldig herzien en geheel opnieuw uitgegeven is;^5. we betuigen en betonen je onze dank voor je enorme inspanning, zo groot als we op geen enkele wijze kunnen vergelden. Het mag dan zo zijn dat die ondankbare en onbetrouwbare figuur, wie het ook was, dit werk eerst heeft verknoeid,^6. het was evenwel niet met volstrekt rampzalige gevolgen, omdat we zien dat wat we extra kregen zo volmaakt en aantrekkelijk is.

Het ga je goed, zeer beminde Erasmus, en blijf de rest van je leven steeds de gewijde literatuur verklaren, zoals je begonnen was te doen; houd altijd in gedachten wat beloofd wordt: ‘Zij die licht op mij werpen zullen het eeuwige leven hebben’.^7.

Ik gaf Quirinus het gebruikelijke geschenk voor jou; neem het aan met een dankbare hand en erken mij als je vriend bij dingen die in mijn vermogen liggen. Quirinus berichtte mij dat je ontvangen hebt wat ik rond kerst voor jou aan Birckmann gaf, iets wat ook mij een groot plezier doet.

Londen, 28 oktober

Je vriend John, bisschop van Lincoln

Aan de grote geleerde en mijn zeer dierbare vriend Erasmus van Rotterdam. Freiburg

5. Met brief 2091 aan Piotr Tomicki als opdracht.

6. Wilhelm Nesen, die als corrector in dienst van Froben betrokken was bij Erasmus' uitgave van Seneca uit 1515.

7. Ecclesiasticus 24:31 (Vulgaat).