De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 15. Brieven 2082-2203

[p. 319]

2202 Aan Nicolaus Episcopius
Freiburg, 7 augustus 1529

Erasmus van Rotterdam groet Nicolaus Episcopius

Er is geen reden mij te bedanken, mijn beste Episcopius. Ik zou zelfs eerder onbeleefder zijn dan alle Scythen^1. als ik zo'n eerlijk, zo'n vriendelijk iemand die mij zo is toegedaan, geen genegenheid van mijn kant zou toedragen. Het behoorde beslist tot mijn plicht om bij mijn vertrek uit Bazel een bewijs van onze vriendschap bij je achter te laten, maar je weet zelf dat die verhuizing spannend en chaotisch was. Daardoor was het niet mogelijk dat ik aan mijn alledaagse plichten dacht.

Om dit met meer mildheid te kunnen aanvaarden dien je te weten dat ik toen aan helemaal niemand iets heb gegeven. Mijn bagage was al vooruitgestuurd toen ik eindelijk bij het inschepen aan Episcopius met zijn jonge bruid Justina^2. dacht. Vanaf haar kinderjaren ben ik altijd op haar heel bescheiden karakter gesteld geweest. Daarna groeide de belangrijkste eigenschap van jonge vrouwen, eerbaarheid en terughoudendheid, steeds met haar leeftijd zodat ze niet zonder reden te midden van andere meisjes als een uitmuntend voorbeeld van maagdelijke kuisheid gold. Dus wilde ik, omdat er in mijn huis niets anders dan een haan en een hen met een stoet piepende kuikentjes overbleef, jou een geschenk geven, bij wijze van grap weliswaar maar naar mijn mening niet als ongunstig voorteken. Met een distichon dat niet zoveel méér waard is heb ik het aanbevolen, waarbij ik al improviserend als volgt schertste:^3.

Je bent een Franse haan^4. en je bezit een hen; onder een gunstig voorteken geef ik jou een haan waarvan de bezorgde echtgenote voor haar jonge kuikens zorgt.

Het doet me genoegen dat je de verzen hebt ontvangen en ik herken je gebruikelijke vriendelijkheid omdat je mij voor zo'n slecht vervaardigd gedicht^5. zo zorgvuldig bedankt.

1. Adagia 3885.

2. Oudste dochter van Johann Froben.

3. asd i, 7, p. 247 (nr. 80).

4. Gallus kan zowel Galliër, Fransman, als haan betekenen; Episcopius was in de Elzas geboren.

5. Vgl. Horatius, Ars poetica 441.

[p. 320]

Dat het geschenk is onderschept betreur ik. Ik kan mij hierbij niet genoeg verbazen over de brutaliteit van mijn oude vrouwtje^6. dat herhaaldelijk spullen van mij geeft aan wie zij maar wil. Wij zijn zo vertrouwd met elkaar hoewel we nooit in hetzelfde bed hebben geslapen. Haar arrogantie was onuitstaanbaar, ook als zij dit had gedaan zonder te weten dat ik ze aan een ander had gegeven. Maar hoewel mijn vriend Kan haar herhaaldelijk had aangespoord dit niet te doen heeft zij niets anders gedaan dan wat ze wilde. Toen ik uit jouw brief had vernomen wat er was gebeurd, kreeg ik daarom een woordenwisseling met mijn dienaren omdat zij dit hadden laten gebeuren. Zij antwoordden dat zij haar hierover voldoende hadden onderhouden, maar zonder resultaat. Omdat ik nog niet tevreden was gesteld zei ik: ‘Jullie hadden de gifmengster in de haren moeten vliegen of in elk geval de kwestie aan mij moeten melden.’ Daarop antwoordde Kan dat zij hem met een list om de tuin had geleid. Ze had beloofd te zullen doen wat haar werd opgedragen en ze deed alsof ze naar jullie zou gaan maar vertrok naar wat ze zelf had bepaald. Nu verwacht je dat ze zich schaamde toen ze om dit vergrijp terecht werd gewezen. Ze bloosde niet meer dan een ezelin pleegt te doen als zij een keer een last van haar rug heeft afgeschud. Dit was volstrekt onuitstaanbaar als ik er niet aan gewend was geraakt. Want dergelijke spelletjes heeft mijn Xantippe vaak gespeeld; zij geldt voor mij als lerares in verdraagzaamheid. Daarom protesteer ik niet fel om geen vergeefse moeite te doen. Want naar ik meen zou Prometheus haar niet opnieuw kunnen scheppen en Vulcanus haar niet opnieuw kunnen smeden. Het geschenk mag dan wel verloren zijn gegaan, als het voorteken maar niet verdwijnt.

Van harte heb ik jullie beiden gelukgewenst omdat de heilige huwelijksband zo'n geschikt mensenpaar had verbonden, een kuise man met een kuise vrouw, een eerlijke met een eerlijke en een ingetogene met een ingetogene. Ik hoop dat ik binnenkort nog meer kan gelukwensen, wanneer bij jullie een kleine Episcopius in de hal speelt^7. die mij door dezelfde gelaatstrekken aan jullie beiden doet denken, en niet alleen aan jullie maar ook aan mijn grote vriend Johann Froben. Want de natuur pleegt vaak ook in de kleinkinderen een afbeelding van hun grootouders te geven.

Ik hoor dat je gaat verhuizen naar het pand dat door mijn vertrek leeg is komen te staan; ik bedoel het huis waar ik zoveel jaren heb doorgebracht dat ik sinds mijn geboorte in geen enkele stad langer heb geleefd en dat jouw edelmoedige schoonvader zo vaak heeft geprobeerd mij als geschenk op te dringen.^8. Des te meer ben ik daarover verheugd. Want welk gelukkiger stel zou

6. Margarete Büsslin, Erasmus' huishoudster, ook genoemd in brief 1371.

7. Vergilius, Aeneis 4, 328-329.

8. Zie brief 1342, p. 317.

[p. 321]

ik kunnen wensen als opvolgers voor mijn langdurige en aangename verblijfplaats?

Jij wilde dat Hieronymus^9. jou verder bij mij zou aanbevelen. Bij mij heb je, beste man, geen enkele aanbeveling nodig omdat je bij mij al lang vanwege je oprechte karakter, je betrouwbaarheid en de niet alledaagse diensten die je me hebt bewezen met het volste recht bijzonder bent aanbevolen. Ik wens jou en je allerliefste echtgenote het beste.

Freiburg, 7 augustus 1529

9. Hieronymus Froben.