De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 14. Brieven 1926-2081

[p. 308]

2064 Van Christoph von Stadion
Dillingen, 8 oktober 1528

Hartelijk gegroet. Op 13 september ontving ik uw brief die u op 26 augustus had geschreven.^1. Zoals het dagelijkse lezen van uw geschriften mijn geest steeds een ongelooflijk genoegen heeft bezorgd, zo valt nauwelijks te zeggen hoeveel uw brief bij mij in de smaak is gevallen, omdat hij niet alleen door de vorst van de wetenschap, maar ook door een oprecht geliefde vriend is geschreven. Wat u over de zaak van Luther vertelt, is ons niet alleen volledig bekend, maar ook absoluut waar. Niet alleen theologen, maar ook enkele aanzienlijke personen aan het hof van de keizer veroordelen wat door de volgelingen van Luther wordt geschreven, zelfs als het in overeenstemming met de tekst van de evangeliën is. En - wat mij nog meer verontrust - zij doen hun best om alles wat tot nog toe in de christelijke godsdienst in acht is genomen, ook al mist het ieder redelijk motief, te beschermen en te verdedigen. En toch is het feit dat verscheidene menselijke regelingen vermengd zijn met teksten van de evangeliën die daarmee weinig overeenstemmen, eerder waarheid dan dat het een bewijs nodig heeft. Dit is één reden en mijns inziens de belangrijkste, waarom deze woelingen in de kerk niet tot vrede en eendracht worden teruggebracht. Iedereen zoekt wat van hemzelf is en laat zich door zijn eigen verlangens leiden, maar niemand houdt rekening met het algemeen belang en het belang van het christendom. Tenzij God met zijn onmetelijke mildheid anders beschikt zie ik geen hoop op vrede en eendracht.

Sommigen beweren dat deze chaos in de kerk aan uw geschriften zijn oorsprong ontleent. Maar geloof me, zeer geleerde Erasmus, die lieden verspreiden deze praatjes in elk geval niet uit liefde voor de godsdienst waarvan zij vijanden zijn, en niet uit eerbied voor deugdzaamheid, maar zij doen dat vanwege afgunst, verbittering en kwaadwilligheid. Een belangrijke prikkel voor afgunst is door anderen te worden overtroffen; groot is de haat tegen hen die steunend op hun bijzondere deskundigheid de voorschriften van het evangelie duidelijk en eenvoudig overbrengen en daarmee op de onkundigen onvermijdelijk kritiek leveren.

Wat anderen aan uw geschriften ontlenen weet ik niet; maar ik geef eerlijk toe dat ik uit uw werken meer vroomheid en meer van de leer van het evangelie heb geput dan uit geschriften van anderen, wie zij ook mogen zijn. Uw geschriften bezorgen mij in geen enkel opzicht ergernis, maar door ze te lezen word ik iedere dag een beter mens en raak ik meer onderlegd. Zij laten mij de ware weg van een christelijk leven zien. Ik zeg dit in alle eerlijkheid, niet uit genegenheid voor u. Het is bovendien niet verwonderlijk dat sommige mensen u ongefundeerd of met de meest onbeduidende redenen ervan beschuldigen dat u verkeerde opvattingen over het christelijk geloof hebt.

1. Brief 2029.

[p. 309]

Want dit soort mensen heeft deze dwingelandij en wreedheid altijd tegen goede en geleerde personen bedreven, en eerder door haat en jaloezie dan met het oog op de godsdienst. Zij beschouwden Lorenzo Valla, een zeer geleerd iemand, als verdachte in geloofszaken, omdat hij had gezegd^2. dat het Catholicon, Hugutio^3. en soortgelijke schrijvers geen enkel woord op een juiste manier hadden verklaard, behalve dat waarvan ze een verklaring hadden gevonden of waarover niemand twijfelt. En dat er drie categorieën zijn, niet tien, drie elementen, niet vier, drie interne betekenissen, niet vijf; dat het abstracte niet van het concrete verschilt; dat er geen zuivere elementen bestaan naast die welke we zien en aanraken; dat de zee niet dieper dan de aarde is en dat er één iets transcendent is, niet zes.

Nu ziet u, zeer verheven Erasmus, wat zij tegen oprechte en geleerde mensen durfden te verzinnen of als lasterpraat waagden te bedenken, zodat zij hen van majesteitsschennis konden beschuldigen en aanklagen. Maar wat zij u ten laste kunnen leggen alsof u een verkeerde geloofsopvatting heeft, zie ik niet. Want u kunt zelf uw geloof niet alleen met wat u verkondigt, maar ook met de handelingen uit uw leven laten blijken, terwijl zij dat niet kunnen. Niet alleen hun leven is heel schandelijk, maar ook hun reputatie, om maar te zwijgen over sommigen van hen die gestoord of compleet waanzinnig zijn.

Ik wilde u dit schrijven zodat u weet dat wat onze vriend Augustinus Marius u namens mij heeft meegedeeld, niet alleen uit mijn mond maar ook uit het diepst van mijn hart is voortgekomen. Moge de almachtige Christus u zo lang mogelijk gezond en wel laten leven.

Dillingen, 8 oktober 1528

Christoph, bisschop van Augsburg, met eigen hand

Aan de prins van de wetenschap, de heer Erasmus van Rotterdam, theoloog en oprecht geliefde vriend. Te Bazel

2. Valla in Repastinatio dialectice et philosophie.

3. Het Catholicon was een Latijnse grammatica en Latijns woordenboek, geschreven door Giovanni Balbi. Hugutio (Uguccio) van Pisa was de auteur van Liber derivationum; zie ook brief 26, p. 70.