De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 14. Brieven 1926-2081

[p. 291]

2054 Aan Érard de la Marck
Bazel, 1 oktober 1528

Erasmus van Rotterdam groet de bisschop van Luik

Een poos geleden stuurde ik uwe hoogheid via Michael Bormanus^1. een brief^2. en het tweede boek van de Hyperaspistes.^3. Of hij ze heeft bezorgd weet ik niet. Al lang ben ik van plan hier weg te vliegen, maar ik weet niet naar welk nest. Koning Ferdinand^4. nodigt mij voor een riant salaris naar Wenen uit, maar dat is naar een andere wereld. De koning van Engeland^5. nodig mij met een heel vriendelijke brief uit, maar ik moet niet aan een reis per schip denken. Koning Sigismund van Polen^6. nodigt mij uit, waarbij hij mij ook een bepaald niet klein eergeschenk heeft gestuurd. Van verscheidene bisschoppen^7. krijg ik een uitnodiging. Maar liever zou ik in Brabant, laat ik niet zeggen oud willen worden - want dat ik ben al - maar uit willen rusten. Overigens zie ik daar geen salaris voor mij klaar liggen, hoewel het mij was beloofd.^8. En er is te veel vrijheid toegestaan aan enkele dwaze monniken en theologen, die met het katholieke geloof als dekmantel tegen de geesteswetenschappen en hun beoefenaren oorlog voeren, en sommigen ook tegen het evangelie zelf.

Parijs heeft zijn Béda, hoewel hij niet de enige is,^9. en in Brabant ontbreekt het niet aan mensen zoals Béda. In mijn boeken die tot nog toe zijn verschenen, hebben zij zelfs niet één zin kunnen vinden die met de katholieke leer in tegenspraak is, en met hun slechte bedoelingen hebben ze ervoor gezorgd dat ik over mijn geschriften gunstig oordeel. Egmondanus en Vincentius^10. zijn naar hun bestemde plaats vertrokken, maar het ontbreekt niet aan personen die hun gedrag overnemen. Ik hoor dat in Mechelen iemand^11. in het openbaar vanaf de preekstoel tegen mijn naam tekeergaat, waarbij hij de verordening van de keizer^12. en zelfs het voorschrift van Christus onverschrokken naast zich neerlegt. En het hof sluit zijn ogen hiervoor. Dit is de beloning die Erasmus krijgt voor zoveel inspanningen waarmee hij de geesteswetenschappen en de christelijke godsdienst probeert te helpen.

1. Mogelijk Michiels Borman, kanunnik in Luik.

2. De brief is niet bewaard gebleven.

3. Zie brief 1853.

4. Zie brieven 2000 en 2005.

5. Zie brieven 1878 en 1998.

6. Zie brief 1952.

7. Zie brieven 1409, 1562, 1771 en 1814, p. 76.

8. Zie brief 1380, noot 1.

9. Naast Béda ook Pierre Cousturier en Jacques Berthélemy.

10. Nicolaas Baechem en Vincentius Theoderici; beiden overleden in augustus 1526.

11. Hoogstwaarschijnlijk Jan van Paesschen.

12. Zie brief 1690, p. 90.

[p. 292]

Ze doen alsof ze nog altijd eraan twijfelen of ik oprecht aan de katholieke kant sta. Maar ze konden dit weten, juist omdat alle sekten samen een meer dan dodelijke haat tegen mij koesteren.

Misschien is het bij u al bekend dat Johannes Oecolampadius^13. hier in het openbaar is getrouwd met een beslist knap meisje. Een augustijner prediker^14. heeft hetzelfde gedaan en onlangs ook een franciscaanse prediker.^15. Langs deze weg veroordelen zij in elk geval de ketterij van degenen die het huwelijk verfoeien. Onder hen was een vrijgezel^16. die een tijd geleden door de magistraat is veroordeeld en in het openbaar gegeseld. Daarbij droeg hij een ijzeren band om zijn hals en zo leidde de beul hem voor een eeuwige ballingschap de stadspoort uit. Tegelijk zijn een bakker,^17. bij wie hij verbleef, en diens echtgenote verbannen. Nadat de vrijgezel haar buitengewoon handig had overgehaald om gescheiden van haar echtgenoot te slapen, placht hij met haar overspel te plegen, terwijl haar echtgenoot naar het schijnt er enige weet van had.

Ik zal u nog een ander verhaal vertellen. In een dorp met de naam Altdorff overleed een boer plotseling in een herberg terwijl hij de eucharistie bespotte. Getuigen hebben verklaard dat het als volgt is gebeurd. Een plattelandskoster vervoerde een kistje gevuld met nog te wijden broden die men hosties noemt. Hij was vergezeld van een andere plattelander, die ooit koster was geweest. Toen ze in het zojuist genoemde dorp kwamen, wilden ze iets drinken. In een herberg vroeg de metgezel aan de koster hem een hostie te geven. Aarzelend gaf hij haar, waarna de ander deze spottend begon te consacreren. Toen de herbergierster dat zag, keurde zij dat af. Maar hij zei: ‘Jij hebt er niets mee te maken. Ga weg en breng wijn!’ Toen de vrouw terugkwam, trof ze de man ineengezakt aan. Ze vroeg wat hem scheelde. Degenen die aan een andere tafel dronken antwoordden: ‘Misschien is hij flauwgevallen.’ De vrouw bracht azijn; zij wilden die hem toedienen. Maar tevergeefs, de man was morsdood. Dit is geen verzonnen verhaal. Ook andere geruchten doen de ronde, maar ik wilde niet over zaken schrijven waar ik niet zeker van ben.

Een jongeman, Herman van Friesland genaamd,^18. is naar Mechelen verhuisd. Hij is van aanzienlijke komaf, maar bijzonder geleerd en gedraagt zich onberispelijk. Uw hof zal hij geen alledaags sieraad verlenen, als hij uw gunst

13. Vgl. brief 1977, p. 113.

14. Thomas Gyrfalk.

15. Johann Lüthard.

16. Peter Frauenberger.

17. Johann Varnower.

18. Haio Herman.

[p. 293]

heeft verkregen. Als hij u, zeer eerwaarde en illustere heer, nog niet bekend is, vraag ik zo goed te willen zijn met hem kennis te maken. Als u hem kent, maak dan alstublieft nader kennis met hem en sluit hem met uw gebruikelijke vriendelijkheid op grond van zijn verdiensten in uw hart. Want hoewel een uitmuntende deugdzaamheid bij filosofen op zichzelf voldoende is, mist zij om voor meer mensen nuttig te kunnen zijn soms toch de steun van vorsten. Een hof heeft veel dienaren nodig; met het oog hierop dient men jongemannen wier aanleg grote verwachtingen wekt, te koesteren. Maar wellicht doet u, welwillendheid als u bent, al lang wat ik vraag. Laat ik eraan toevoegen dat er bij Erasmus in zijn gevoelens voor u helemaal niets is veranderd, en evenmin twijfel ik eraan dat u telkens als de omstandigheden dit eisen als de mecenas optreedt die u altijd bent geweest. Ik wens u alle mogelijke voorspoed toe. Bazel, 1 oktober 1528