De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 14. Brieven 1926-2081

[p. 284]

2049 Aan Joachim Martens
Bazel [ca. 16 september] 1528

Erasmus van Rotterdam groet de arts Joachim uit Gent

Ik had al enkele spreekwoorden uit Galenus verzameld, toen ik voor het eerst een brief van je kreeg. Want kort daarop kreeg ik eenzelfde brief met bijna dezelfde inhoud.^1. Jouw toewijding was mij buitengewoon aangenaam, want zij bewees jouw bijzondere sympathie voor mij. Ik had de spreekwoorden niet door onafgebroken lezen verzameld, maar al naar gelang ik iets toevallig was tegengekomen. Ik vermoed dat jij hetzelfde hebt gedaan. In veel gevallen stemden wij overeen, daargelaten het feit dat ik er meer had verzameld. Bij jouw spreekwoorden waren er twee die mij waren ontgaan. In ieder geval bewonder je Galenus en heel terecht. Maar het zit me dwars dat zo'n belangrijke schrijver met zoveel kosten zo gebrekkig is uitgegeven zoals doorgaans met uitgaven die ons nu uit Italië bereiken het geval is. Zie wat de vervloekte dorst naar goud^2. teweegbrengt! Wat een heiligschennis wordt gepleegd omwille van een paar gouden munten, waarmee men een geleerde corrector kon huren!

Jacopo Sadoleto is mij niet onbekend omdat ik herhaaldelijk brieven^3. van hem heb ontvangen die een en al vriendelijkheid waren. Ik heb nauwelijks tijd hem nu te schrijven. Het kostte mij moeite deze brief aan jou te schrijven; ik ben erg op je gesteld, ten dele vanwege je bijzondere geleerdheid en ten dele vanwege je eerlijke karakter, dat ik naar ik meen uit je brief en vooral uit je bewezen dienst^4. heb afgeleid. Wanneer mij tijd wordt gegund, zal ik jouw opmerkingen over de inleidingen van Galenus die ik heb vertaald,^5. bekijken. Want op dit moment drukt Augustinus,^6. een schrijver die eindeloos praat, zo op mij dat ik de Etna en de Athos^7. op mijn schouders lijk te dragen. Nu verschijnen de Proverbiorum chiliades die met een omvangrijke toevoeging zijn verrijkt.^8. Toch zul je me een groot plezier doen als je voor de volgende editie

1. Beide brieven zijn niet bewaard gebleven.

2. Vergilius, Aeneis 3, 57.

3. Zie brieven 1511, 1555 en 1586. Met brief 2059 hervatte Erasmus de correspondentie.

4. Het verzamelen van spreekwoorden uit Galenus.

5. Zie brief 1698.

6. Zie brief 2159.

7. Zie brief 2038, noot 1.

8. Sinds 1508 de titel van de uitgaven van de Adagia; zie brieven 2022 en 2023.

[p. 285]

wat aantekeningen wilt maken. Ik zal je een exemplaar van de Adagia als geschenk sturen, wanneer ik een betrouwbaar iemand kan krijgen om het te bezorgen. Ik heb ook een kleine preek over psalm 85 gepubliceerd.^9. Augustinus nadert zijn voltooiing. Wanneer ik hiervan ben bevrijd, zal ik aan enkele belangrijkere werken beginnen, hoewel het aanhoudend geblaf van mensen als Zoïlus mij niet veel vrije tijd overlaat.

Zodra Luther op het toneel verscheen om zijn toneelstuk op te voeren, heb ik te veel als een ware profeet voorspeld dat de situatie zo zou escaleren. Men geloofde mij niet. Naar het voorbeeld van dwazen door ervaringen wijzer geworden, matigt hij nu zijn uitspraken zo, dat hij bijna zijn palinodia zingt.^10. Maar de Trojanen komen te laat tot inzicht.^11. Daarentegen treden de bedeltirannen,^12. en met hen enkele theologen, even grote vijanden van de humaniora als van ketterij, zo verkeerd op dat ik vrees dat er een grotere brand uitbreekt. Omdat ik tot matiging oproep, dat wil zeggen om Christus als doel te hebben, heb ik aan beide kanten een slechte naam. De strijd met vrienden is heftiger dan met vijanden. Ik ben bang dat menselijke verlangens de overwinning die wij aan Christus te danken hebben naar zich toe trekken. Het enige wat voor ons overblijft is een gunstiger einde van deze stormen te wensen.

De vermelding van degenen die over mijn wetenschappelijk werk gunstig oordelen was mij een genoegen. Het enige wat mij bij zoveel ondankbaarheid van de mensen troost biedt, is het feit dat juist de belangrijkste en meest integere personen mij gunstig gezind zijn - en dat in bijna alle landen, Engeland, Brabant, Spanje, Duitsland, Frankrijk, Hongarije en Polen. Ik zou een uitgebreide lijst van hen voor jou kunnen samenstellen, als ik niet bang was als een Thraso over te komen. Niet alleen met brieven die op de meest eervolle wijze zijn geschreven, getuigen zij van hun welwillendheid, maar ook met heel aantrekkelijke voorstellen en ongevraagd toegezonden geschenken. Bijna overal staan geleerden aan mijn kant, met uitzondering van degenen die zich met volle overgave bij nieuwe partijen hebben aangesloten en zich niet door hun oordelen, maar hun emoties laten leiden. De sympathie van zoveel en zulke belangrijke mensen plaats ik moeiteloos tegenover lieden als Lee, Zuñiga, Cousturier en Béda. Ook jou, mijn beste Joachim, reken ik graag tot mijn eerlijke vrienden.

Ook vroeger was ik evenzeer op Hilarius^13. gesteld als op jou, maar nu nog meer omdat hij naar ik begrijp zo dicht bij jou woont. Zijn zwervend be-

9. Zie brief 2022.

10. D.w.z. zijn uitspraken herroept; zie brieven 2013, noot 5, en 2059.

11. Adagia 28.

12. Leden van bedelordes, met name franciscanen en dominicanen.

13. Hilarius Bertolph.

[p. 286]

staan bevalt mij niet en men mompelt iets over zijn huwelijk; ik ben bang dat hij niet goed voor zijn zaken zorgt. Alciati zal ik schrijven als ik wat tijd heb.^14. Wil je de gouverneur,^15. beschermheer van de wetenschap, de grote man d'Oraison^16. en de bisschop van Maguelonne^17. namens mij hartelijk danken en groeten. De bekende arts^18. is naar Venetië teruggekeerd. Niemand keurt hier het gedrag van de man goed en slechts weinigen zijn geneeskunst. Van zo iemand zou ik geen vriend en geen vijand willen zijn.

Het ga je goed. Bazel, 1528

14. Zie brief 2051.

15. Johannes Nicolai, gouverneur van Avignon.

16. Antoine Honorat, heer van Oraison.

17. Guillaume Pellicier.

18. Het is niet bekend op wie Erasmus doelt.