De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 14. Brieven 1926-2081

2048 Aan Louis de Berquin
Bazel, [circa 6 september] 1528

Op jouw brief^1. waarvan je een kopie wenst te hebben, kon ik op dit moment niet de hand leggen. Als ik hem vind, zal ik er een sturen. Tenzij ik mij volledig vergis schrijf je daar dat jij je alleen maar aan mijn vergelijking van Budé met Bade hebt geërgerd, omdat zij behalve de letteren niets gemeenschappelijks hebben. Vervolgens gaf je duidelijk te kennen dat je vreesde dat hij beledigd was, omdat je me aanspoorde mij per brief bij Budé te verontschuldigen. Hoewel ik het karakter van Budé goed ken, ben ik tot nog toe niet ervan overtuigd dat hij zich door die vermelding beledigd voelde.

In ieder geval betreur ik het dat de brief die aan jou was gericht,^2. verspreid is geraakt, hoewel zelfs daar niet iets beledigends over Budé is gezegd. Als het wel zo was, zou het een onbedoelde vergissing zijn. Ik dacht dat je niet iemand nodig had om je te waarschuwen. In een latere brief had ik De Brie aangeraden de kwestie^3. geheim te houden om te voorkomen dat er een

1. De brief die Berquin na de inzage van de Ciceronianus stuurde, is niet bewaard gebleven.

2. Zie brief 2021, noot 1.

3. Zie brief 2021, noot 10.

[p. 282]

tragedie zou ontstaan, hoewel ik voldoende vertrouwen had in zijn wijsheid, zelfs als hij niet was gewaarschuwd. Maar de zaak verliep zoals bij mensen gebruikelijk is. Natuurlijk heeft de koning geen zaken om zich mee bezig te houden, als hij ook niet van deze niemendalletjes op de hoogte wordt gebracht. Degene die op de vraag van de koning antwoordde wat jij schrijft, was een vijand van me. Maar ze bespotten mij ook met epigrammen, die natuurlijk heel kostelijk zijn en een succesvolle inhoud hebben. Onder hen is iemand^4. die zegt dat ik de levenden en de doden aanval. Afgezien van het feit dat hij door mij overal eervol wordt vermeld, wordt hij juist in dit geschrift helemaal niet beledigd! Ik zie duidelijk dat er bij de humaniora een storm zal opsteken zoals we deze onder vorsten en hoogleraren theologie waarnemen.

Wat de vertalingen betreft^5. kunnen ze zonder moeite antwoorden dat geleerden met minder gevaar mijn boeken lezen dan ongeletterden. Waarschijnlijk maken ze jou ook andere verwijten. Dat je op een overwinning vertrouwt juich ik toe. Maar ik heb er moeite mee dat jouw vertrouwen mij zo vaak om de tuin leidt. De paus^6. is weer gaan leven, hij heeft zijn kardinalen die macht hebben en hem zijn toegedaan. Overal beginnen dominicanen en franciscanen krachtig op te treden en naar ik hoor is de jurisdictie van de rechters die een vonnis tegen je hebben uitgesproken, hersteld. Zoals ik schreef,^7. zeg ik eerlijk, maar niet zonder verdriet, dat je veel onderneemt en niets bereikt, mijn beste Berquin. Leverde de situatie maar een ander soort taalgebruik op!

Over het publiceren van de brief^8. heb ik zelfs nooit gedroomd. Ik heb hem naar De Brie gestuurd zodat hij beter zou zijn toegerust om mij te verdedigen voor het geval iemand ophef zou maken. Met wat voor succes ik de theologen zal antwoorden weet ik niet, omdat zij mijn werken niet lezen. Met de instelling van gladiatoren banen enkele volgelingen van Béda zich rechtstreeks een weg naar mij.^9. Ik weet niet wat ik van de vorsten kan verwachten. Zelfs al zouden zij mij steunen, dan zouden zij door nietsontziende gelederen onder de voet worden gelopen. Kon ik met mijn antwoord maar bereiken dat niemand hierna aan de mening van theologen geloof hechtte, want ik heb Béda zoveel leugens, zoveel duidelijke beledigingen en

4. Janus Lascaris; zie brief 2027, noot 8. Zie ook brief 2038.

5. Berquin had werken van Erasmus vertaald; zie brief 1692, noot 3. Vgl. brieven 1599, 1679, p. 58, 1722, p. 44-45 en 1875, p. 227-228.

6. Na de ‘Sacco di Roma’ (mei 1527) had Clemens vii Rome verlaten, waar hij in oktober 1528 weer zou terugkeren.

7. Het is niet bekend waar Erasmus dit heeft geschreven.

8. Erasmus' antwoord aan Berquin; zie ook brief 2047.

9. Vgl. Terentius, Phormio 964.

[p. 283]

zoveel dwaze waanzin voor de voeten geworpen,^10. wiens beide boeken^11. naar men zegt de goedkeuring van de allerheiligste faculteit hebben verkregen. Ik zou liever willen dat de faculteit haar oordelen zo matigde dat iedereen ze geloofde dan dat ze tot gevolg hebben dat niemand ze gelooft, zelfs als ik dat zou kunnen. Hoe kan ik uiteenzetten wat de faculteit en wat de universiteit is, wanneer ik met beide even onbekend ben? Ik schaam me nu al over zoveel verweerschriften. Liever zou ik door het uitgeven van goede boeken die bij het nageslacht blijven bestaan een overwinning op dat monster willen behalen.

Voor wat je me over de aanvoerders van dat onstuimig optreden^12. schrijft, ben ik je dankbaar. Over een antwoord zal ik zorgvuldig nadenken. Naast mijn zwakke gezondheid en teveel werkzaamheden heb ik last van enkele duistere figuren die de een na de ander door die evangelischen in het geheim tegen mij worden opgezet. Nu heb ik naast die Thraso^13. met een adder te maken, een jongeman^14. die door een ziekte zijn fatsoen en verstand heeft verloren. En er is geen hond zo smerig, dat hij aan zaken die al zo uit de hand zijn gelopen geen schade kan toebrengen. Ik denk dat minder moeite kost met de hele theologische faculteit slaags te raken dan met dergelijke mesthopen. Het ga je goed.

Misschien zal ik via Anton^15. uitvoeriger schrijven. Een vriend berichtte mij^16. dat je dreigende taal laat horen alsof je de theologen namens mij schrik wilde aanjagen. Als je dat met ongeacht welke bedoeling toch doet, levert dat een diepe haat tegen mij op. Middelen tegen ziekte kunnen mij niets schelen. Ik heb lang genoeg geleefd, om niet te zeggen te lang. Dit is alles wat ik op jouw brief^17. kon antwoorden. Het ga je goed.

Bazel, 1528

10. Met de Prologus supputationis (1525; zie brief 1664) en de Supputationes errorum in censuris Bedae (1527).

11. De Annotationes (1526) en wellicht de Apologia adversus clandestinos Lutheranos, die pas in 1529 verscheen maar bij de faculteit al bekend was.

12. Naast Noel Béda mogelijk Jacques Barthélemy en Nicolas Le Clerc; zie ook brief 2037, p. 239.

13. Bedoeld is Heinrich Eppendorf; zie ook brieven 1934 en 1992.

14. Waarschijnlijk Ludovicus Carinus; vgl. het begin van brief 2067.

15. Anton Bletz.

16. Pierre Toussain of Gervasius Wain.

17. De brief is niet bewaard gebleven.