De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 14. Brieven 1926-2081

2042 Aan Pierre Toussain
Bazel, 3 september 1528

Erasmus van Rotterdam groet Pierre Toussain

Er is geen reden, mijn meest dierbare Pierre, om je bij mij voor je onbedachtzaamheid en je nogal onverzorgde brief te verontschuldigen. Ik weet dat al wat je schrijft, uit een zuiver hart voortkomt. Je hoeft je niet bang te zijn dat hij tot enig ongenoegen aanleiding geeft. Jouw brief^1. werd te goeder trouw afgeleverd en zal door mij niet worden verspreid. En mocht dit toch gebeuren, dan staat er niets in wat niet bij een vroom iemand past. Ook vind ik je

1. De brief is niet bewaard gebleven.

[p. 251]

geen haar minder aardig, als je met Berquin enig contact zou hebben gehad. Want ik beschouw hem als een geleerd en erudiet man. Alleen vind ik het jammer dat hij, zeker van zichzelf, zijn leven op het spel zet. Als hij zich na zijn eerste overwinning^2. gedeisd had gehouden, zou hij nu veilig en rustig leven. Maar hij wilde liever zijn eigen gevoel dan mijn goede raad volgen. Als het voor hem voordelig was geweest dat hij mij vijandschap bezorgde, zou ik me ermee troosten dat mijn ongemak tot voordeel van een vriend leidde. Nu maken we het elkaar moeilijk en luistert hij naar geen enkele waarschuwing.

Ik hoor dat de paus in Savoye is en hoor ook hoezeer de kardinaal van Frankrijk^3. voor de kerk ijvert en hoeveel achting hij voor theologen en monniken heeft. Ik vermoed dat Alberto Pio, de prins van Carpi,^4. daar bij hem is, een grote vriend van Aleandro. In een boek^5. dat deze me stuurde probeert hij aannemelijk te maken dat ik de aanstichter ben van al dit tumult. Ik zie al voor me wat voor tirannie er zal ontstaan. Ik ben bang dat de wereld wint. Dat is te wijten aan onze eigen misdaden.

Nog steeds verkeer ik in de mening dat ik er beter aan doe te zwijgen zolang zij niets aan de verordening toevoegen.^6. Ik heb hen zo vaak van repliek gediend, ik heb de Cousturiers en de Béda's hun leugens, valse beschuldigingen, onzinnigheden en onwetendheid zo duidelijk voorgehouden. Alle schaamte hebben ze afgelegd. Al hun hoop op een overwinning bestaat uit geschreeuw, beledigingen, bullen, hoogdravende taal en uit coalities met en de gunst van vorsten. Wat ben je toch van plan, mijn beste man? Jezelf terugtrekken? Je dient je in jezelf terug te trekken als je gemoedsrust zoekt.

Kun je me alsjeblieft aanbevelen bij de zeer illustere koningin?^7. Haar devote wijsheid en wijze devotie prijs ik van harte. Als je me minder vaak schrijft, zul je minder aardig, maar niet minder geliefd zíjn. Moge de Heer je beschermen, geliefde vriend in de Heer.

Bazel 3 september 1528

2. De vrijlating die de Franse koning in 1523 gelastte.

3. Antoine Duprat; zie brief 2038.

4. Zie ook brief 2029, p. 219.

5. Pio's antwoord op brief 1634, dat als Responsio accurata et paraenetica in 1529 bij Bade in Parijs zou verschijnen en waarvan Erasmus de tekst al had ontvangen.

6. Bedoeld is de veroordeling van Erasmus' Colloquia door de Parijse universiteit op 23 juni 1528; zie ook brief 2037.

7. Margaretha van Valois.