De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 14. Brieven 1926-2081

2033 Aan Jan (II) Łaski
Bazel, 27 augustus 1528

Erasmus aan zeer eerwaarde heer proost

Andrzej Zebrzydowski, die nu tot mijn genoegen bij mij in huis woont, betaalde mij uit naam van de koning honderd Hongaarse dukaten uit, en Glareanus, die toen toevallig aanwezig was, gaf hij er veertig uit jouw naam.^1. Als hij vaker zo'n buit binnenhaalde, zou hij van zijn armoede kunnen scheiden. Je dient te weten dat je dit geschenk aan de wetenschappen en aan een dankbaar man hebt gegeven. Beatus^2. verwacht niets anders van je dan wederzijdse genegenheid, want geldproblemen heeft hij niet. Als je hebt besloten hem iets te sturen, stuur hem dan iets symbolisch dat eerder een leuke verrassing is dan grote waarde heeft. Ik ben erg blij te horen dat de aartsbisschop mijn wetenschappelijk werk waardeert.^3. Wat zijn geschenk betreft voer je ijverig zijn drukke bezigheden als verontschuldiging aan, alsof het iemand zoveel tijd kost om te zeggen: ‘Stuur hem honderd dukaten’. Maar in alle ernst, mijn beste Łaski, ik ben ruimschoots tevreden met de sympathie van die man. Ik zou willen dat die voortreffelijke oude man een gelukkigere neef had en jij een gelukkigere broer.^4. Maar er is nooit een familie zo gelukkig geweest, dat er geen etterbuil in voorkwam.

1. Zie brieven 1952 en 1958.

2. Beatus Rhenanus.

3. Jan (i) Łaski; zie brief 1954.

4. Hieronim Łaski die de kant van Johan Zápolyai had gekozen in de strijd om Hongarije.

[p. 227]

Als je spijt hebt van de aankoop van mijn bibliotheek,^5. zal ik je wat je ervoor hebt betaald, teruggeven. Ik heb in elk geval geen spijt, maar je moet weten dat de boeken intussen met zeventig of tachtig florijnen in waarde zijn gestegen. Om je eenvoudiger hiervan te overtuigen: alleen Galenus al wordt hier voor dertig florijnen verkocht. Jouw Mercurius heeft blijkbaar genoeg van Polen en werkt bij Froben.^6. Hij klaagde dat hij niet erg vriendelijk is behandeld en hij heeft geprobeerd mij wat geld afhandig te maken. Voor die mensen is het nooit genoeg.

Er is geen plaats ter wereld waar de falanxen van de monniken niet ijverig bezig zijn, maar nergens met voldoende resultaat. De aanstichter van de tragedie in Spanje^7. doet zoals hij gewoon is alles in het geheim. Hij heeft een aangeboren talent voor vilein handelen en het zaaien van verdeeldheid. En hij is een diplomaat om vrede te stichten tussen koningen, terwijl hij met zijn karakter van de vrede eerder een oorlog had gemaakt. Bij de Engelsen spant men zich niet minder in, maar de koning, de koningin, de aartsbisschop van Canterbury,^8. More en de bisschop van Londen, grootinquisiteur Tunstall, staan volledig aan mijn kant. Je kent het geluid uit Italië.^9. In Brabant komen ze weer tot bedaren. In Savoye was een franciscaan^10. begonnen uit alle macht^11. tegen mij op te trekken, maar ik heb de man kunnen bedwingen door hemzelf en de vorst^12. brieven te schrijven. Béda wilde wraak op mij nemen, omdat ik hem bij iedereen belachelijk heb gemaakt.^13. Door zijn toedoen kwam de theologische faculteit om de dag bijeen en veroordeelden zij per zitting telkens vijf punten die ze uit al mijn geschriften hadden verzameld om met hun gezag een overwinning op mij te behalen. En ze hebben er al een paar veroordeeld, waaronder passages uit de evangeliën die in een van mijn Paraphrases staan, maar zo gepresenteerd alsof ze nu bij mij vandaan kwamen. Ik heb een antwoord opgesteld^14. en één afschrift naar het parle-

5. Zie brief 1779a, p. 250.

6. Mogelijk de bode Georg, genoemd in brieven 1915 en 1916.

7. Edward Lee.

8. William Warham.

9. Met de Ciceronianus had Erasmus in Italië veel vijanden gemaakt.

10. Jean Gachi; zie brieven 1891 en 1886.

11. Letterlijk ‘met riemen en zeilen’ (Adagia 318).

12. Karel iii van Savoye.

13. Door zijn Prologus in supputationem calumniarum Natalis Bedae (zie brief 1664), zijn In N. Bedae censuras erroneas elenchus en met name zijn In N. Bedae censuras eeroneas elenchus had Erasmus zich de woede van Béda op de hals gehaald; zie brief 1905, p. 330.

14. Supputationes errorum in censuris Bedae (Bazel, maart 1527).

[p. 228]

ment van Parijs en een ander naar de theologische faculteit gestuurd met brieven^15. erbij. De tragedie verstomde, maar ik twijfel er niet aan dat een andere elders zal losbarsten. Ik vraag me af wat de bedoelingen zijn van die faculteit, waarvoor de wereld tot nu toe zoveel achting had. Ze wachten op mijn dood en ieder jaar begraven ze mij met hun tongen.^16.

Augustinus nadert zijn einde; niemand zou geloven hoeveel monsterlijke fouten ik bij hem heb aangetroffen.^17. Als God me wat vrije tijd gunt, zal ik deze winter mijn ontwerp voor het werk over de methode van preken gereedmaken.^18. De eksters en kraaien krassen al: ‘Wat?’, zeggen ze, ‘zal hij ons leren preken, terwijl hij zelf niet eens preekt?’ Met de zorg die ik aan Augustinus heb besteed, had ik al mijn werken af kunnen maken. Hoewel ik mij met handen en voeten^19. ertegen verzette, heeft Froben zaliger nagedachtenis mij die taak opgedrongen, waartoe geen geldbedrag mij had kunnen overhalen. Maar de haven is in zicht. Het werkje zonder titel is behandeld zoals het verdiende; ik heb het afgemaakt en daarbij de fouten genoteerd.^20. De taak Ambrosius te verbeteren had ik niet op me genomen. Ik heb hem ook niet helemaal doorgelezen, maar een deel heb ik toevertrouwd aan de corrector Sigismund,^21. een geleerd man met een goed oordeelsvermogen, maar traag. Geen enkele auteur had meer verbeteringen nodig. Maar dat zal een andere keer worden afgemaakt. Wat de drukkerij betreft hoop ik dat het beter zal gaan dan toen Froben nog leefde. Hieronymus en de nieuwe echtgenoot van Frobens weduwe^22. staan nu aan het hoofd van de drukkerij.

Ik kan nauwelijks onder woorden brengen hoeveel verdriet de ziekte van Antonin mij bezorgt: het is een fatale ziekte. Richard Pace werd een jaar geleden,^23. toen hij als diplomaat in Italië optrad, door slapeloosheid bevangen, waarop krankzinnigheid volgde. Omdat de doktoren wanhoopten, werd hij naar Engeland teruggebracht. Uiteindelijk is hij weer zichzelf geworden. Maar daarop volgde een nog grotere ramp dan de vorige. Hij had iets al te vrijmoedig over de kardinaal^24. geschreven. Toen dit onder de hovelingen

15. Brieven 1905 en 1902.

16. Vgl. brieven 1921 en 1986.

17. De uitgave van Augustinus verscheen in 1529 bij Froben; zie brief 2157.

18. Zie brief 1932, noot 13.

19. Adagia 315.

20. Een van de werken uit de editie van Augustinus, wellicht het Liber Meditationum, waaraan Erasmus een titel had toegevoegd.

21. Sigismund Gelenius.

22. Gertrude Lachner was intussen gehuwd met Johann Herwagen.

23. Erasmus vergist zich: Pace werd in augustus 1525 ziek.

24. Thomas Wolsey; zie brief 2031.

[p. 229]

werd verspreid, viel het bij velen van hen te veel in de smaak. Hij werd gevangen gezet, hoewel de koning niet bijzonder boos was. Maar ik hoop dat hij nu weer vrij is. Ooit werden twee zussen van de vrouw van Froben door zo'n zelfde soort bezetenheid getroffen, werkelijk een jammerlijke aandoening. Nu is ook een van zijn dochters getroffen, een ongehuwd meisje,^25. de hoop van haar familie. Er waren ook een paar mannen getroffen, van wie er enkele zijn overleden. Geen enkel bericht zal me zo blij maken als het bericht dat Antonin weer zichzelf is en wij hem terug hebben.

Ik had je uitvoeriger geschreven, als je in je vorige brief niet had bericht dat je naar Spanje wilde gaan.^26. Ik wens jou en al je dierbaren het beste toe.

Bazel, 27 augustus 1528

Je herkent de hand van je vriend

25. Justina Froben.

26. Zie brief 1954.