De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 14. Brieven 1926-2081

[p. 178]

2008 Aan Caspar Ursinus Velius
Bazel, 16 juli 1528

Aan Ursinus Velius

Hartelijk gegroet. De Paraphrasis in Ioannem is afgelopen herfst uitgekomen. Hoewel ik het werk al aan Ferdinand had opgedragen toen hij nog geen koning was, heb ik toch uit eigen beweging de titel gewijzigd en het woord koning eraan toegevoegd. En dat terwijl ik nog niet nog niet zeker wist of het zover zou komen.^1. De theoloog over wie jij schrijft, Hesychius, is al in druk verschenen.^2.

Er is geen sprake van dat ik je regels voorschrijf, maar soms maakt mijn genegenheid ook iemand die alles onthoudt op iets attent. Ik zie dat niets veiliger is dan helemaal niets te schrijven. Vol enthousiasme liet je me weten dat jou de taak van historicus was opgedragen^3. en met geen enkel woord gaf je aan dat je wilde dat dit geheim bleef. Maar dit feit is zo belangrijk dat bekendmaking voor de koning niet oneervol is en het jou zelfs roem bezorgt. En nu beklaag jij je dat wat jij absoluut niet wilde, in de wereld bekend is geworden.^4.

Het was niet mijn bedoeling om iedereen in de Ciceronianus^5. aan de beurt te laten komen. Tien voorbeelden waren voldoende en ik heb een grotere fout gemaakt door er zoveel te noemen dan door sommigen over te slaan. Ik heb ze niet opgenomen omdat ik ze moest prijzen, maar Nosoponus ontneemt iedereen de reputatie van een ciceroniaan,^6. hoewel ik en passant wat lovende woorden heb rondgestrooid. Beatus Rhenanus had ik uiterst gunstig beschreven, zoals hij dat verdient; toch zou ik niet tot publicatie overgaan, als ik hem niet eerst de passage had laten zien. Ik ken zijn gevoelige karakter. Daarna kwam hij naar me toe, zogenaamd om me te vragen of het voor hem voordelig was dat hij werd genoemd. Ik antwoordde dat ik zou doen wat hij zelf het liefst wilde. ‘Misschien zou het beter zijn’, zei hij, ‘dat mijn vermelding achterwege blijft’. ‘Dat zal ik doen’, zei ik en zo ging hij weg. Er zijn mensen die ik niet zou willen vermelden tenzij ze het zelf wil-

1. De Paraphrasis in Ioannem verscheen in februari 1523, voordat aartshertog Ferdinand koning was; zie brief 1333. Van een herdruk uit 1527 is geen exemplaar bekend.

2. Isychii presbyteri Hierosolymorum in Leviticum libri septem (Bazel, maart 1527).

3. Zie brief 1917.

4. De klacht was dat Erasmus in de Ciceronianus meldde dat Ursinus een geschiedwerk aan het schrijven was.

5. Ursinus nam het Erasmus kwalijk dat Juan Luis Vives en Haio Herman niet in de Ciceronianus werden genoemd; zie brieven 2040 en 2056.

6. Via Nosoponus drijft Erasmus de spot met de Italiaanse ciceronianen.

[p. 179]

len. Vives reken ik bijna tot die groep.^7. De Fries Haio Herman heeft niets gepubliceerd en ik heb niets van hem gezien behalve een paar brieven aan mij, waarvan je terecht schrijft dat er niets aangenamer is.^8. Sauermann had ik zeker ter sprake gebracht, als ik aan hem had gedacht. Ik wist niet of Brassicanus nog onder de levenden was. Ook heeft hij niets noemenswaardigs uitgegeven voor zover ik althans weet. Wat kan ik er verder nog over zeggen? Het was dwaas van me om zoveel personen te noemen, maar het zou veel dwazer zijn geweest als ik had beoogd de indruk te wekken dat ik zelfs geen middelmatige en onbetekenende personen had overgeslagen. Bij sommigen heb ik toch iets van mijn genegenheid laten zien. En toen ik hierover nadacht, of nee, toen het al werd gedrukt, kwam Heinrich Eppendorf hierheen met vreselijke dreigementen. Ik wist dat het niets te betekenen had. Toch kon ik Beatus en Baer hiervan niet overtuigen, totdat ze het Thrasogedrag van de man zelf uit eigen ervaring meemaakten.^9.

Ik vrees dat in Wenen hetzelfde gebeurt als in Neurenberg: er zijn professoren voor veel geld aangenomen, maar toehoorders zijn er niet. En door een noodlottig iets verspreiden degenen die de humaniora doceren, iets van het lutheranisme. Maar daar heb ik Johannes Fabri al over ingelicht.^10. Wil je Gabriel Saucius^11. vriendelijk en met aandacht de groeten van mij doen. Het ga je goed.

Bazel, 16 juli 1528

Ach, wat ben jij toch wreed, omdat je zoveel koningen, zoveel keizers en zoveel pausen in een zo'n kleine ruimte hebt samengeperst!^12.

7. Vives was beledigd omdat hij niet voorkwam in de Ciceronianus, waardoor zijn relatie met Erasmus bekoelde; zie brieven 2026, 2040 en 2061.

8. Zie brieven 1978 en 2056.

9. Zie brieven 1933 en 1934.

10. Brief 2006.

11. Het is niet bekend wie deze Saucius is.

12. Een verwijzing naar Ursinus' geschiedwerk Monosticha Regum Italiae, Albanorum, Romanorum, & virorum illustrium, tum Caesarum usque ad nostram aetatem. Monosticha Summorum Pontificum Rom. a Petro usque ad Clementem Septimum (Wenen, 1528).