De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 14. Brieven 1926-2081

1954 Van Jan (II) Łaski
Piotrków, 20 februari 1528

Kopie van de brief van de eerwaarde heer proost van Gniesno

Die wijsheid, als daar sprake van is, die jij mij toedeelt, is eerder van jou dan van mij, zeer dierbare Erasmus. Want ik heb jouw raad opgevolgd: zo mogelijk ontwijk ik doorgaans mensen die ik niet kan overtuigen van wat ik wil of kan bevelen of, als iets zonder hen niet voor elkaar kan worden gebracht, betuig ik hun liever respect dan dat ik ze provoceer. En deze raad heeft inderdaad al een aantal keren goed voor mij uitgepakt. Ik hoop dat we in de toekomst evenwel ook op deze manier zoveel succes zouden kunnen hebben dat we die verdorven geesten, als we ze niet ten goede kunnen benutten, in ieder geval soms op wat voor manier dan ook in ons voordeel gebruiken!

Hier is bijna niemand die geen bijzonder hoge dunk van je heeft; zo'n

[p. 71]

grote indruk maakte die brief van jou aan onze vorst.^1. De vorst zelf is jou zeer toegedaan, ware het niet dat hij nu door voortdurende oorlogen geplaagd wordt, vooral met de Scythen.^2. Over het algemeen zal hij evenwel niemand zelf de oorlog verklaren tenzij hij hevig geprovoceerd is. Hij heeft nu op jouw brief geantwoord, misschien minder elegant, maar wel vriendelijk, en hij heeft er honderd gouden dukaten bijgevoegd, die onze vriend Justus^3. uit Krakau samen met een brief aan jou zal opsturen.^4. De hoofdverantwoordelijken voor dit initiatief waren kanselier Krzysztof en de bisschop van Płock.^5. Hoewel hun inzet hiervoor allerminst noodzakelijk was - de vorst heeft namelijk uit zichzelf de opdracht gegeven dit naar jou te laten sturen - wilde ik toch liever dat het door die twee geregeld werd alsof zij de initatiefnemers waren, zodat dit in de ogen van anderen op wat groter gezag gebeurde. Mijn vriend de aartsbisschop kon zelfs geen aangenamer bericht krijgen dan dat van de Ambrosius-editie.^6. Hij wenst nu door jou via mij te worden verontschuldigd voor het feit dat hij jou helemaal niet schrijft. En de waarheid is dat hij nu door zoveel zorgen en werkzaamheden in beslag genomen wordt dat hij zelfs nooit iets kan eten behalve 's nachts. Wij houden hier nu namelijk onze landdag, en hij wordt gedwongen steeds de vergadering voor te zitten tot de nacht valt, zolang als deze bijeenkomst van ons duurt.^7. Deze zal toch wel in de komende paar dagen, denk ik, worden ontbonden. Maar hij zal jou schrijven als hij vrij heeft en er een of ander bewijs van zijn welwillendheid tegenover jou bijvoegen.^8.

Ik ben er echter nog niet zeker van of ik naar Spanje zal gaan of toch ergens anders heen. Deze kwestie is uitgesteld tot de terugkomst van onze koningin,^9. die nu afwezig is, maar een dezer dagen zal terugkomen. En om je de waarheid te zeggen, mijn broer Jarosław is nog steeds weg: ik weet niet waar ter wereld hij zich nu bevindt, of wanneer ik hem terug moet verwachten. En ik ben bang dat hem iets overkomt; het baart ons ernstige zorgen dat

1. Brief 1819.

2. Polen was in die tijd in een grensoorlog verwikkeld met de Krimtataren.

3. Justus Decius.

4. Brief 1952.

5. Krzysztof Szydłowiecki en Andrzej Krzycki.

6. Jan (i) Łaski, aartsbisschop van Gniezno, aan wie Erasmus zijn Ambrosius-editie had opgedragen.

7. De landdag van Piotrków.

8. Łaski (i), die Erasmus' houding tegenover Luther wantrouwde en meende dat hij pro-Habsburg was, heeft dit nooit gedaan.

9. Bona Sforza, de echtgenote van Sigismund i.

[p. 72]

hij zo rondzwerft. Hier lijkt alles overal eerder op oorlog dan op vrede te wijzen. Duitsland is verdeeld in verschillende delen en er lijkt iets te gaan gebeuren. Men beweert met stelligheid dat Turkije het zo verscheurde Hongarije al is binnengevallen of dit binnen de kortste tijd met een enorm leger zal doen. Wij zijn al bijna onafgebroken in oorlog met de Scythen. Thuis genieten wij evenwel een volmaakte vrede: moge God de almachtige willen dat het zo blijft. En wij letten er zeer nauwgezet op dat Luther of zijn groepering hier niets in gang zet, of dat aan de andere kant niet degenen regeren aan wie wij alle ellende waar dan ook geheel te danken hebben. Ik zou willen dat ze elders ook zoveel invloed hebben als ze nu hier hebben; hoewel ik uit wat jij me gestuurd hebt, ook begrijp dat zelfs in Spanje de dolle razernij van anderen zo goed en zo kwaad als het gaat ingetoomd wordt. Ik ben evenwel bang dat ze meer geprovoceerd dan gematigd worden, tenzij de vorsten gewelddadig gaan optreden.

Ik ben jou werkelijk hoogst erkentelijk, mijn beste Erasmus, voor de dingen die jij mij hebt meegedeeld, niet alleen over anderen maar ook over jezelf, waaraan ik het grootste genoegen beleef. En ik kan mij niet genoeg verbazen over de zo sterke drang van die mensen om laster te verspreiden. Het verwondert me niet dat Béda doet zoals hij altijd doet; ik ken immers het karakter en de onwetendheid van de man. Zo'n grote theoloog is eerder bang dat hij een groot deel van zijn inkomen verliest dan van zijn reputatie, als hij zou toegeven dat hij tot nu toe niets heeft geweten of dat hij het van jou heeft geleerd. Ik betreur het zeker dat Froben is overleden. Ik ben namelijk bang dat zijn zoon niet zo nauwgezet zal zijn in het drukken van boeken als zijn vader was; want in dat boek dat jij mij nog hebt gestuurd,^10. staan zeer veel fouten die erop wijzen dat hij minder zorgvuldig te werk is gegaan bij die activiteit. Op jouw boekje De arte concionandi^11. wordt door iedereen met smart gewacht en evenzo op jouw Augustinus-editie.^12. Aan Beatus, Glareanus en Amerbach heb ik zo goed als ik kon geantwoord. De dingen die via Severinus gestuurd waren heb ik weliswaar allemaal ontvangen, maar ik heb Severinus niet gezien, en ik denk niet dat hij hierheen is gekomen.^13. Binnenkort zal ik je weer schrijven als het mogelijk is, ofwel via Justus ofwel via een goede bekende van de bisschop van Płock,^14. die zeer binnenkort zal vertrekken om een brief aan jou te bezorgen. Het ga je goed, voortreffelijke Erasmus, en geef me jouw vriendschap zoals je eerder hebt gedaan.

10. De Apologia adversus monachos quosdam Hispanos.

11. Zie brief 1932, noot 13.

12. De tiendelige Augustinus-editie, die in 1529 verscheen.

13. Geen van deze brieven is overgeleverd.

14. Andrzej Zebrzydowski.

[p. 73]

Piotrków, 20 februari 1528

De jouwe met heel mijn hart, Jan Łaski,

ik heb het eigenhandig geschreven