De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 14. Brieven 1926-2081

[p. 57]

1943 Aan Simon Pistoris
Bazel, 5 februari 1528

Hartelijk gegroet. Na de ongelooflijke tragedies die Heinrich Eppendorf hier heeft veroorzaakt is de kwestie tussen ons door weldenkende mannen bijgelegd, onder voorwaarden die jij van deze Frans van der Dilft, een jongeman uit een in zijn land vooraanstaande familie en met een zeer betrouwbaar karakter, zult kunnen vernemen. Of deze jou rechtvaardig voorkomen weet ik niet; ik ben van mening dat deze vrede goedkoop verkregen is. De brief van de hertog heeft hem doen ontploffen.^1. Ik voorspelde dat dit het geval zou zijn, hoewel ik uit jouw brief begreep dat hij beleefd geformuleerd was. Ik ben jou niettemin uitermate dankbaar, mijn beste Pistoris, voor jouw bezorgdheid.

Ik wilde jouw brief herlezen, maar ik kreeg hem niet te pakken. Hierin lijk jij, als ik het me goed herinner, geen bijzonder hoge dunk te hebben van mijn geschriften. Je zegt dat je hierin veel tegenkomt dat ingaat tegen de dogma's van de antieke schrijvers; en om mij te verontschuldigen voer je als excuus aan dat ik in koppigheid niet lijk op Montanus of Luther. Ik stap over de koppigheid heen. Ik zou willen dat jij mij aanwijst welke dogma's van mij in strijd zijn met de oude dogma's van de orthodoxen. Want zelf heb ik ze nog niet kunnen vinden, hoewel er veel dingen in staan die in strijd zijn met de verkeerde opvattingen en verdorven zeden van de mensen. We zien de wereld door een noodlottige wending afstevenen op een complete verandering. En tot nu toe hebben we ervaren wat het resultaat van de artikelen en de protesten van de theologen is, wat de gewelddadigheid van enkelen tot gevolg heeft. Geloof me, deze plaag vereist een andere remedie. Tijdens de opkomst van dit kwaad werd er niet geluisterd naar mijn goede raad; evenmin werd er toen het zich ontwikkelde naar mijn herhaalde waarschuwingen geluisterd. Nu hoor ik dat enkele mensen strengere plannen bedenken, en ik vrees dat er zelfs ergere dingen aankomen. Door overeenstemming tussen monarchen en door de afschaffing of de correctie van bepaalde zaken zal deze storm kunnen gaan liggen. En ik zie geen andere remedie.

Ik schrijf deze dingen niet ten gunste van die mensen die het ongeluk over zichzelf afroepen, wat de meesten mij toewensen, maar ten bate van vorsten en de staat. En ik ben bang dat ze mij een al te waarachtig ziener noemen als het te laat is. Als er tussen monarchen niet meteen over vrede kan worden onderhandeld, kan er in ieder geval voor enkele jaren een wapenstilstand worden overeengekomen. Ondertussen zou er door gezamenlijk overleg een oplossing gevonden kunnen worden. Je ziet, mijn beste Pistoris, hoeveel haat ik mij in heel Duitsland op de hals heb gehaald, hoewel ik er vroe-

1. Zie brief 1929.

[p. 58]

ger zeer geliefd was. Ik heb de geleerden, van wie een flink deel nieuwe dogma's aanhangt van me vervreemd. En toch was ik me ervan bewust dat enkele dwaze theologen samen met gewetenloze monniken mij met de instelling van een gladiator gingen aanvallen. Want met vrome monniken en oprechte theologen had ik nooit onenigheid, we waren juist buitengewoon eensgezind. Nu kon de keizer, hoewel hij mij vanuit het diepst van zijn hart goed gezind is, mij niet tegen de waanzin van de monniken in Spanje beschermen, noch de koning van Frankrijk zelf, die echt het beste met mij voor heeft, tegen de razernij van mensen als Béda en Cousturier. Ik zie dat ik Duitsland moet verlaten, terwijl de haat groeit en de sekten sterker worden. Maar als ik een fractie van die geest had waarvan jij lijkt te vermoeden dat ik hem heb, zou ik dit niet dulden. En ik heb er nog altijd geen spijt van.

Maar genoeg hierover. Houd niet op mij aan de zeer doorluchtige vorst aan te bevelen. Het ga je goed. Bazel, 5 februari 1528

Ik vraag jou deze jongeman er opmerkzaam op te maken dat ik hem aan jou buitengewoon heb aanbevolen.

Erasmus, waarlijk de jouwe, in mijn eigen hand

Aan de zeer doorluchtige heer Simon Pistoris, kanselier van de zeer illustere hertog van Saksen