De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 14. Brieven 1926-2081

1930 Van Willibald Pirckheimer
[Neurenberg, 19 januari 1528]

Dit is een onafgemaakte kladversie van een brief die Erasmus wel in zijn geheel heeft ontvangen en waarop hij reageert in brief 1977.

Gegroet. Dat ik je vrij zelden schrijf,^1. voortreffelijke Erasmus, is geen luiheid van mij. Je weet toch hoe weinig mensen in deze tijden te vertrouwen zijn, aangezien brieven niet verzegeld of achtergehouden worden, of zelfs geopend worden om de geheimen van mensen te onthullen. Daarom moet niet alleen ik maar ieder weldenkend mens uitermate zorgvuldig overwegen wat hij schrijft of aan wie hij zijn brieven toevertrouwt: zo vol is alles van listen en lagen en oneerlijke mensen.

Het doet mij overigens een groot plezier dat jij enigszins genoegen nam met mijn verontschuldigingen voor het noemen van jouw naam in de kwestie rond Oecolampadius,^2. hoewel ik, mijn beste Erasmus, nooit jouw naam vermeld heb met de bedoeling om jou in welk opzicht dan ook te beledigen. Jij verdient immers op geen enkele manier iets slechts van mijn kant, en ik heb jou van alle stervelingen wel het meest lief, niet alleen, zoals ik jou ook eerder schreef, wegens jouw uitzonderlijke kennis, maar ook omdat ik gemerkt heb dat jouw geschriften altijd gekruid zijn met de grootste wijsheid, die toch bij weinig mensen in deze tijd te bespeuren is, hoewel zeer velen ernaar snakken. Want wie twijfelt eraan dat niet alleen die opstanden en bloedbaden waren gestopt, maar alles ook voorspoediger was verlopen als men de evangelische zaak smaak had gegeven met het zout van de wijsheid en niet met die van de dwaasheid. Maar zo heeft God het gewild, die heeft toegestaan dat onder voorwendsel van zijn evangelie oude dwalingen zich zelfs openlijk manifesteerden, opdat daardoor nieuwe, die nog dagelijks opkomen, uiteindelijk terecht werden verworpen. En wat zou ons meer toekomen dan goddelijke straf, aangezien wij allen weten wat rechtvaardig is, maar zeer weinigen praktiseren wat wij anderen leren? Daarom, beste Erasmus, heb ik jouw naam niet willen besmeuren met enige schande, maar omdat het

1. Zie brief 1893.

2. In brief 1880. Erasmus reageert hierop in brief 1893.

[p. 21]

zo'n goede gelegenheid was, heb ik die juist genoemd om je te eren. Maar als ik had voorzien dat je zelfs dit vervelend zou vinden, had ik er geheel van afgezien; hoewel ik meen dat ik jou geen enkele smaad heb aangedaan.

Wat mij evenwel heeft bewogen naar de pen te grijpen, zul je in de loop der tijd misschien vollediger begrijpen, omdat het nu niet veilig is veel over deze zaak te schrijven. Maar, zoals je eerder van mij begrepen hebt,^3. ik stond zo onder druk, dat ik, als ik niet had geschreven, en niet zo had geschreven dat ik niet met Oecolampadius onder één hoedje leek te spelen, niet meer in leven zou zijn of me in elk geval groot onheil op de hals zou hebben gehaald. Ik was dus gedwongen de waarheid een handje te helpen zoveel ik kon en intussen toch mezelf te blijven; hoewel ik heel goed weet dat ik, een mens die uitgeput is door wetten en wereldse bezigheden, niet opgewassen ben tegen zo'n belangrijk onderwerp. Daarom, als ik de kans had gehad te zwijgen, had ik dat liever gewild dan zo mijn onvermogen om te spreken te tonen. Maar zo heeft God het gewild en heeft de noodzaak me gedwongen.

Maar het is in orde, mijn beste Erasmus, nu ik merk dat jij bedaard bent. En ik neem het je niet kwalijk dat jij zo weinig mensen vertrouwt, omdat deze tijd zoveel mensen laat zien zoals ze zijn...

3. Uit brief 1880.