De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 13. Brieven 1802-1925

1915 Aan Jan (II) Łaski
Bazel, [ca. 9 december] 1527

Erasmus van Rotterdam groet Jan Łaski, proost van Gniezno

Ik bewonder die wijsheid van je, zeer geachte vriend. Het valt niet mee op een goede manier gebruik te maken van mensen met een slecht karakter en iets bruikbaars uit schadelijke wezens te halen. Er zijn mensen die mij geweldig bewonderen, soms zeer tot mijn nadeel. Ik heb liever mensen die verstandig bewonderen.

Wat de brief aan de koning betreft, het doet me deugd dat je advies gunstig voor mij is uitgevallen;^1. het zal me nog meer deugd doen als het ook voor het land gunstig zal uitvallen. Dat je me zo toegedaan bent, daar kan ik niet anders dan heel blij mee zijn; toch blijf ik je waarschuwende moet oppassen dat al te grote sympathie voor mij jouzelf geen haat bezorgt. Ik heb Glareanus blij gemaakt door een stuk van je brief te laten zien. Hij heeft het druk als nooit tevoren; daarom was je gulle geschenk niet misplaatst. Maak je over Beatus geen zorgen; hij is zoals zijn naam zegt,^2. hoewel hij een teken van jouw genegenheid niet zal versmaden. Hij kan amper geloven dat het boekje daar gedrukt is, zo vurig wenst hij dat het waar is wat je schrijft.^3.

1. Brief 1819 aan koning Sigismund i van Polen was blijkens brief 1820 geschreven op advies van Jan (ii) Łaski.

2. Namelijk welgesteld.

3. Henricus Glareanus en Beatus Rhenanus hadden kort tevoren werken opgedragen aan Łaski; zie brief 1821 noot 3.

[p. 359]

Ik zou mopperen over Hieronims stoutmoedigheid, als het niet reeds te laat was.^4. Mijn bezorgdheid werd nog verdubbeld door jouw wankele gezondheid. Ik zal pas opgelucht zijn als een brief van jou mij heuglijker nieuws brengt. Weliswaar zal ik erg blij zijn je te zien, maar ik ben ook heel bezorgd hoe het jou in Spanje zal vergaan.^5. Het land slokt immers heel wat mensen op.^6. Het mag niemand verbazen dat ik me ernstig ongerust maak over een zo kostbaar, zo dierbaar, zo zeldzaam bezit.

Ik heb liever niet dat er al te schaamteloos met de koning over een gift wordt gesproken, want ik wil bij niemand de indruk wekken dat ik daarop uit was; ik begrijp immers dat sommigen zich daar erg druk over maken. Wat de tweehonderd florijnen betreft moet je handelen zoals het jou goeddunkt.^7. Mij is nog niets overhandigd. Ik betreur het dat ook daar de belangstelling voor de studie afneemt, terwijl ze in Brabant en Spanje volop bloeit. Het einde van de oorlogen is niet in zicht, zo erg neemt de verbittering onder de vorsten toe. Ons bereikt het verschrikkelijke gerucht dat Rome opnieuw zou zijn ingenomen.^8. Hopelijk is het niet waar.

Hier heeft de pest opnieuw verschillende slachtoffers gemaakt, maar het was een minder zware epidemie dan afgelopen herfst. Johann Froben, die onvergelijkelijke vriend, is ons door een beroerte ontnomen.^9. Eerst werd hij een hele tijd gemarteld door vreselijke pijn aan zijn rechtervoet, zo erg dat geen enkele dood wreder kon zijn. Toen de pijn door een meer arrogante dan geleerde arts^10. eerder was gesust dan verdreven, begon hij overmoedig te worden en als zijn vrienden zeiden dat hij thuis moest blijven en kou vermijden, lachte hij vriendelijk, maar luisterde hij niet naar hun raad. Zo gebeurde het dat hij, toen hij iets op een hoge plaats wilde pakken, door een beroerte

4. Hieronim Łaski, een oudere broer van Jan (ii), trad op als gezant van Johan Zápolya, voor wie hij in februari 1528 de steun van de Turken verwierf.

5. Blijkens het antwoord van Łaski (brief 1954) overwoog hij naar Spanje te gaan.

6. Zoals Jérôme de Busleyden, Jean Le Sauvage, Pedro Ruiz de la Mota en Jean Glapion.

7. Dit betreft waarschijnlijk een deel van het bedrag dat Erasmus van Łaski zou ontvangen in ruil voor zijn bibliotheek, die tijdens zijn leven tot zijn beschikking zou blijven.

8. Dit gebeurde op 25 september 1527, nadat Rome eerder geplunderd was op 6 mei van dat jaar.

9. Zie brief 1900.

10. Waarschijnlijk Theophrastus Paracelsus (vgl. brieven 1808-1809 en 1900), wiens reputatie eind 1527 vermoedelijk al omstreden was. In februari 1528 zou hij uit Bazel vertrekken.

[p. 360]

werd getroffen en op de grond viel. De val zelf had al zijn dood kunnen betekenen. Na twee dagen opende hij, reeds stervende, met moeite een oog. Het overlijden van deze man heeft me bijzonder aangegrepen, vooral omdat men volop met een complete Augustinus bezig is, op een groot aantal persen.

Ik zou graag voor Hosius doen wat ik kan, maar op dit moment had ik geen tijd om te schrijven. Ik denk dat de andere vrienden je zullen schrijven. Wat ik met de laatste beurs stuurde,^11. is je kennelijk nog niet overhandigd. Zo ook wat ik via Severinus Olpeius schreef, die zei dat hij jouw kant uit ging. Ik heb de Ambrosius opgedragen aan je oom.^12. Ik hoor graag van je of het niet een ongelukkig plan was,^13. want ik hinkte een hele tijd op twee gedachten. Iemand die gevaarlijker is dan welke slang ook is in Spanje een tragedie begonnen; Béda zorgde voor de inleiding en wil nu graag de ontknoping toevoegen.^14. In de bijgevoegde brieven en het boekje^15. kun je er meer over lezen. Ik neem aan dat je, verstandig als je bent, niets hiervan voortijdig zult verspreiden. Ik had deze bode Georgius aangeraden om hier te blijven, maar hij wilde liever gauw naar jullie terug dan hier zijn tijd te verdoen. Het ga je goed. Bazel, 1527

11. De halfjaarlijkse boekenbeurs in Frankfurt, die Froben nog in september had bezocht.

12. Zie brief 1855 aan Jan (i) Łaski.

13. Erasmus gebruikt een formulering die aan Vergilius is ontleend (Aeneis 2, 54; Eclogae 1, 16).

14. Bedoeld is Edward Lee; zie brief 1903.

15. Waarschijnlijk de Apologia adversus monachos quosdam Hispanos (zie brief 1877).