De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 12. Brieven 1658-1801

1782 Van Johann von Botzheim
Konstanz, 2 februari 1527

In het begin en halverwege de brief zijn delen van de tekst weggevallen.

[...] de preek van Luther over de eucharistie^1. [...] die ik in vertaling weer heb doorgenomen. Ik heb dit gedaan om mij meer af te keren van hen die de aanwezigheid van het lichaam en bloed van de Heer in de eucharistie ontkennen. Wat de eucharistie betreft en bovendien in veel andere opzichten verschil ik van hen in opvatting en geloof. Niet dat ik zo bijzonder op de auteur gesteld was; mijn gevoelens voor hem zijn honderdmaal koeler dan ze enkele jaren geleden doorgaans waren. Toch beviel mij zijn voornemen het lichaam en het bloed van de Heer in de eucharistie te verdedigen. Aangezien ik wist dat je in enkele brieven^2. had verklaard dezelfde mening te hebben, wilde ik sterker door je oordeel bevestigd worden. Deze bezigheid heeft mij niet erg veel moeite gekost; het blijkt uit het onderwerp en de barbaarse stijl, iets dat ik al heb laten weten.

De volgelingen van Oecolampadius en Zwingli maken onophoudelijk bezwaar tegen onze opvatting of liever, zoals ik denk, die van het evangelie. Ambrosius Blarer, de godheid van Konstanz, laat hen vrij om te kiezen wat ze geloven. Hij zegt dat dat geloof niet nodig is en dat niemand die een van beide opvattingen kiest, een ketter is. Niet iedereen was met deze kwestie ingenomen, maar hij is een en al aanhanger van Oecolampadius en Zwingli. Tegen de mis vaart hij met volle zeilen^3. uit. Hij heeft de zorg gekregen voor enkele Vestaalse maagden, die opgesloten zitten, en dat in opdracht van het stadsbestuur, en ontnam hun alle bevoegdheden van de geestelijke stand. Hij schafte alle missen in het klooster volledig af en het geld dat zij monniken plachten te geven, verdelen ze nu onder de armen; alle monniken zijn verdreven, zodat zelfs toegang tot de stad voor hen niet mogelijk is. De non-

1. Sermon vom dem Sacrament des leibs und bluts Christi widder die Schwarmgeister (Wittenberg, 1526); blijkbaar las Botzheim de Latijnse vertaling, Sermo elegantissimus super Sacramento corporis et sanguinis Christi (Hagenau, 1527).

2. Vgl. brieven 1636-1640.

3. Vgl. Adagia 3501.

[p. 258]

nen is verboden om zonder medeweten van de het stadsbestuur met de bisschop^4. of monniken te spreken. Op deze manier worden dagelijks op advies van Lutherse predikers onze voorschriften vernieuwd. Iedere dag worden tegen de overeengekomen afspraken in onze priesters gevangengezet. Onze kerkschat is door het stadsbestuur opgesloten met als voorwendsel de vrees dat wij hem uit de stad weghalen. De leiders van de adel staan aan onze kant. Zij vragen de keizer of degenen die hij daartoe opdacht geeft, als bemiddelaar in het conflict op te treden. Het stadsbestuur stelt zijn oordeel bij zo'n ongewisse kwestie uit. [...] Wat mijzelf betreft: ik leid nog een rustig leven, niet zonder de steun van de magistraat als mij tenminste de waarheid verteld wordt, maar toch zo dat, als de situatie verergert, ik niet uit mijn kapittel zal vertrekken.

Wanneer ik jouw brief^5. over je komst hierheen verkeerd heb begrepen, moet je dat eerder aan mijn onoplettendheid toeschrijven dan aan mijn onwetendheid, waar ik niettemin hevig aan lijd. Ik dacht dat je vastbesloten was uit Bazel te vertrekken en bij de eerste de beste gelegenheid een reis naar ons zou ondernemen. Maar toen ik op jouw advies de brief aandachtiger las, begreep ik dat het je bedoeling was dat ik jou zou bezoeken, als mijn omstandigheden dit toelieten. Ik zal mij hier ijverig voor inzetten en hoop dat het binnenkort zal gebeuren. Ons beider vriend Glareanus bemoedigde mij. Hij lijkt oprecht te verlangen, dat je naast je onmetelijke hoeveelheid werk gezond blijft.

Als je me schrijft over boeken van Latomus,^6. de bisschop van Rochester^7. en anderen, hoop ik dat ze bij het verschijnen succes bereiken! Opnieuw heb je mij spijt bezorgd over mijn vrijmoedigheid hoewel ik mij ervan bewust ben dat ik haar alleen in jouw hart heb uitgestort. Maar ik zal ervoor zorgen dat dit hierna niet gebeurt. Fabri is Fabri, maar niet zoals hij zich met zijn woorden uitdrukt, wat ik van anderen hoor. Hummelberg, die altijd erg op je gesteld is, moet je terecht koesteren; hij is een en al oprechtheid. Ik zal hem je groeten overbrengen. Het ga je goed, mijn dierbare leermeester.

Konstanz, de dag van Maria Lichtmis, 1527

Er is geen reden mij van kwade trouw te verdenken bij de brieven die je me hebt geschreven. Ik houd ze als een pand van jouw genegenheid en aandenken aan mijn meest dierbare beschermheer graag bij me. Soms lees ik ze met genoegen door zoals we meestal doen met zaken die ons erg aan het hart

4. Hugo von Hohenlandenberg, die in 1526 uit Konstanz was verdreven.

5. Wellicht een antwoord op brief 1761.

6. Zie brief 1674, noot 12.

7. John Fisher; zie brief 1780, noot 8.

[p. 259]

gaan. Ik hoop niet dat ik je een bewijs heb geleverd van een verdenking van kwade trouw.

Je zeer toegenegen Johann von Botzheim

Aan de zeergeleerde theoloog en onvergelijkbare beschermer van de beste letteren Erasmus van Rotterdam, zijn heer en in alle opzichten achtenswaardige leermeester, te Bazel