De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 12. Brieven 1658-1801

1780 Aan Ludwig Baer
Bazel, 26 januari 1527

Hartelijk gegroet. Je even geleerde als stichtelijke brief^1. heeft een groot deel van de moedeloosheid uit mijn geest weggenomen. Zij had mij niet zozeer bevangen vanwege problemen die de gezondheidstoestand van mijn lichaam of het schaamteloos optreden van bepaalde lieden mij bezorgde, als wel vanwege een algemene wereldwijde ramp, omdat ik zie dat het christendom een

1. De brief is niet bewaard gebleven.

[p. 254]

kant opgaat waar ik absoluut niet wil dat het terechtkomt. Maar de Heer is een bewonderenswaardige vakman in het besturen en plotseling wijzigen van menselijke zaken. Hij maakt dat ik de hoop op een meer voorspoedige afloop niet helemaal laat varen, als we maar beseffen dat deze stormachtige tijd ons tot de filosofie van het evangelie roept. Laat ons niet zo dwaas zijn als degene die na een schipbreuk het toeval bedankte, omdat het hem juist zo tot de studie van de filosofie uitnodigde. Ik persoonlijk heb in ieder geval van zulke grote rampen enkele vruchten geplukt. Enkele lieden zijn er hier op uit, dat onze stad in dezelfde toestand komt als Zürich. Op geen enkele manier verdragen zij jullie prediker,^2. een man die mij de aangewezen persoon lijkt voor de verkondiging en allesbehalve een oproerkraaier. Maar er kleeft een zware beschuldiging aan hem, omdat hij voor een massaal gehoor spreekt. Ik denk dat het jullie niet ontgaat wat Damian^3. onlangs heeft ondernomen. Als dit ongestraft in onze stad gebeurt, waarom hebben we dan wetten nodig? Hij heeft dit niet voor het eerst gedaan zodat dit als verontschuldiging zou kunnen dienen. Toch is het voorval niet zo ernstig dat het een gevaarlijk precedent vormt.

Mijn maag verkeerde dankzij Christus een paar maanden in redelijke gezondheid, maar onlangs kreeg ik pijn in mijn rechter lies. Wat dat wil zeggen weet ik niet, maar ik heb eenmaal mijn zwakke lichaam aan Christus toevertrouwd. Uiteindelijk heb ik ook mijn testament^4. opgesteld, want de omstandigheden hebben zich zo ontwikkeld, dat ook degenen die niets hebben dat doen. In Leuven heeft een priester zijn testament met de volgende formulering opgesteld: ‘Ik heb niets, ik heb veel schuld, de rest geef ik aan de armen.’ Of de pest^5. is uitgewoed, weet ik niet; de geruchten zijn opgehouden. Ik zou willen dat je hier was, maar alleen als het je goed uitkomt.

Over Athanasius^6. ben ik nog enigszins bezorgd. Want ik vrees dat zoals de zaken er nu voor staan, er vanwege de opdracht enige ontevredenheid zal ontstaan, niet bij mij die haar gemakkelijk naast me neer kan leggen, maar bij degene^7. die ik een dienst wil bewijzen. Ik zou graag willen dat jij met jouw

2. Waarschijnlijk Augustinus Marius.

3. Damian Irmi, koopman te Bazel die de Reformatie aldaar financieel steunde.

4. Zie brief 1779a.

5. Zie brief 1777.

6. Zie brief 1790.

7. John Longland; de aan hem opgedragen vertaling van enkele werken van Athanasius (zie brief 1790) was geen zelfstandige publicatie, maar een toevoeging aan de uitgave van Chrysostomi lucubrationes, opgedragen aan Johan iii van Portugal (zie brief 1800). Mogelijk zou hij zich hierdoor gepasseerd kunnen voelen.

[p. 255]

wijsheid de kwestie overdenkt. Pas na veertien dagen wordt er een beslissing genomen. Er is een menigte boeken tegen Luther en Oecolampadius verschenen, onder anderen van de bisschop van Rochester,^8. Jacobus Latomus^9. en Jacob Hoogstraten.^10. Wat Frankrijk voortbrengt, heb ik nog niet gehoord. Maar ik ben bang dat het tumult en de roemzucht van die schrijvers de zaak van de kerk volledig ondermijnen. We hebben gezien wat voor voorbeeld Cousturier en Béda hebben gegeven,^11. en wat Clichthove^12. schrijft, is niet veel verstandiger. Iedereen schrijft nu en ik denk dat - wat meestal in oorlogen gebeurt - wij de overwinning uit onze handen laten glippen, doordat we strijden over de buit van de roem. Het komt al lang voor, dat persoonlijke ambities het algemene belang misleiden en te niet doen. Ik heb nog niet besloten of ik zal reageren op mensen als Béda en Clichthove, ook al heb ik dat in mijn meest recente werken beloofd.^13. Het besluit valt als mijn Deense vriend^14. is teruggekeerd. Laat mij intussen je advies over Athanasius weten.

De eerwaarde coadjutor^15. val ik niet met een brief lastig. Niettemin was de groet die hij verzond, mij bijzonder welgevallig en ik wil bij de man die om zoveel redenen aanbevelenswaardig is, mij heel graag aanbevolen houden. De rest wil ik onder vier ogen met je bespreken; ik hoop dat het zo snel mogelijk kan gebeuren, maar alleen als het jou goed uitkomt. Moge de Heer jullie in goede gezondheid laten leven.

Bazel, daags na het feest van Paulus

8. John Fisher; hij publiceerde Assertionis Lutheranae confutatio (Antwerpen, 1523), Defensio regiae assertationis contra Babylonicam captivitatem (Keulen, 1525) en Sacri sacerdotii defensio contra Lutherum (Keulen, 1525). In maart 1527 verscheen ook in Keulen De veritate corporis et sanguinis Christi in Eucharistia adversus Iohannem Oecoloampadium.

9. Zie brief 1674, noot 12.

10. De veneratione et invocatione sanctorum contra perfidiam Lutheri (z. pl., 1524), De fide et operibus adversus Martini Lutheri libertatem (Keulen, 1525) en Disputationes contra Lutheranos (z. pl., 1526).

11. Zie brief 1674.

12. De veneratione sanctorum (Parijs, 1523), Antilutherus (Parijs, 1524) en Propugnaculum ecclesiae (Keulen, 1526).

13. Erasmus' Supputatio calumniarum Natalis Bedae, waarin ook de Prologus in supputationem (1526) was opgenomen, zou in maart 1527 bij Froben verschijnen.

14. Hans Bogbinder.

15. Waarschijnlijk Nicolaus von Diesbach, hoewel deze in december 1526 zijn functie had neergelegd.

[p. 256]

Je vriend Erasmus van Rotterdam

Aan de meest voortreffelijke theoloog Ludwig Baer, proost et cetera