De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 12. Brieven 1658-1801

[p. 226]

1765 Van Conradus Goclenius
Leuven, 12 november 1526

Hartelijk gegroet. Dat je op dit ogenblik alleen van mij een brief ontvangt is de schuld van degene die hem bij je heeft bezorgd. Toen deze op 12 november tegen zes uur in Leuven bij mij kwam, kon ik niet van hem gedaan krijgen dat hij beloofde ook maar tot de volgende dag te wachten. Want omdat zijn gezelschap haast had, zei hij dat hij gedwongen was zelfs voor zonsopgang te vertrekken. Als ik wat wilde schrijven, moest ik dus ervoor zorgen dat het dezelfde nacht gebeurde; anders zou mijn moeite vergeefs zijn. Pas na zeven uur werd mij dit meegedeeld, want omdat mijn plichten mij elders riepen was ik op dat moment niet thuis. Ik zou willen dat je in de eerste plaats weet dat ik van deze bode geen brief van je heb ontvangen. Verder heb ik de bundel brieven^1. die de broer van Pieter Gillis^2. heeft meegebracht, volgens je aanwijzingen verdeeld, hetgeen je in het vervolg uit de antwoorden van je vrienden zult kunnen afleiden.

Ik heb je uitvoerige brief^3. gelezen en had bij het lezen gemengde gevoelens. Met veel pijn in het hart las ik dat je schreef, dat jij in je onschuld door zoveel samenzweringen van gewetenloze lieden op een misdadige wijze werd aangevallen. Maar wanneer ik overweeg hoe toegewijd en met Gods volledige steun jij je tot nog toe vanuit de waarheid tegen de leugen hebt verzet, heb ik toch hoop dat de gewetenloosheid van je vijanden jouw vroomheid luister verleent en dat je des te meer ware roem verwerft, naarmate zij heftiger de naam van Erasmus proberen te verduisteren. Bovendien was ik buitengewoon verheugd dat ook jij mijn besluit over een verblijf in Engeland en Denemarken goedkeurde; het oordeel van jou alleen is mij altijd meer waard geweest dan dat van alle anderen. Om dergelijke taken te verrichten is ooit al verkondigd dat je je langzaam moet haasten.^4.

De maand augustus heeft hier de zaak van de theologen flink in het nauw gebracht, omdat hun een zware ramp overkwam, terwijl naar ik meen onze studies enige rust hebben gekregen, omdat de twee grootste vijanden van de humaniora, Vincentius^5. en Baechem, zijn heengegaan. Vincentius overleed op 4 augustus door een soort waterzucht die de medici in het Grieks tympanitès^6. noemen; Baechem op 23 augustus, het is onbekend door welke ziekte. Sommigen zeiden dat hij door de aanhangers van Luther in Den Bosch is vergiftigd. Toch heeft hij dit zelf, toen hij nog leefde, nooit willen geloven en gaf hij de schuld aan degenen die hem deze verdenking bezorgden. Zo-

1. Van deze bundel is niets bewaard gebleven.

2. Frans Gillis.

3. Misschien brief 1747, die voor circulatie bestemd leek te zijn.

4. Vgl. Adagia 1001.

5. Vincentius Theodorici.

6. Celsus, De medicina iii, 21, 2.

[p. 227]

doende schrokken de collega's van zijn college na zijn dood ervoor terug dit gerucht te verspreiden. Toch waren enkele monniken er al op uitgetrokken op zoek naar chirurgijnen die in zijn ingewanden het vergif moesten opsporen, naar ik meen om hem met sterker bewijs onder de goden op te nemen. Een verstandig iemand kwam hen onderweg tegen en informeerde naar de gezondheid van Baechem. Toen ze hem berichtten dat deze was overleden en zij, omdat ze vermoedden dat hij was vergiftigd, op zoek waren naar anatomen, zei hij: ‘Hoe komen jullie aan het vermoeden dat hem monnikskap is gegeven of wat zijn uiteindelijk de bewijzen hiervoor?’ ‘Geen andere vaststaande,’ zeiden ze, ‘dan de haat die de aanhang van Luther tegen hem koesterde.’ ‘Als die reden voor een verdenking voldoende is,’ zei hij, ‘moeten jullie ervoor zorgen dat de verdenking van een vergiftiging niet op jullie valt. Want bij niemand was hij even gehaat als bij jullie en niemand kon hem gemakkelijker het gif toedienen dan degenen met wie hij voortdurend dagelijks omging. Wees daarom voorzichting dat jullie zelf door onverstandig optreden je niet deze ellende op de hals haalt.’ Zij namen zijn advies ter harte en hielden er mee op.

Men kan overigens alleen maar gissen naar de wijze waarop hij is overleden. Om vier uur daags voor zijn overlijden nam hij op voorschrift van artsen een geneesmiddel in. Toen hij voelde dat dit in zijn maag geen uitwerking had omdat de ernst van de ziekte geen medicijn toeliet, liep hij enkele uren onafgebroken in zijn kamer heen en weer zoals hij dat gewoon was. Tegen het middaguur droeg hij de verpleegster die hem verzorgde op weg te gaan, naar zij beweerde omdat hij van plan was een deel van de getijden te lezen. Wat er verder gebeurd is, is onzeker. Maar toen de verpleegster terugkwam, trof ze hem gestikt in zijn braaksel aan; hij was overleden op een manier die hij zelf bij de dood van De Neve^7. tot de meest ongelukkige uitriep. Dat is de afloop van het verhaal.

Zijn lichaam is naar Mechelen overgebracht en daar bij de karmelieten begraven. Godschalk^8. kreeg gisteren opnieuw het heilig oliesel toegediend.

Over andere zaken zal ik je, als er iets vermeldenswaardigs voorvalt, een andere keer uitvoeriger schrijven, wanneer ik een koerier heb gevonden.

Het ga je goed, vanuit het Collegium Trilingue, 1526

Aan meester Erasmus van Rotterdam, te Bazel

7. Zie brief 1347.

8. Godschalk Rosemondt zou op 5 december 1526 overlijden; zie brief 1768.