De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 12. Brieven 1658-1801

1753 Aan Andrzej Krzycki
Bazel, 9 september 1526

Erasmus van Rotterdam groet Andrzej Krzycki, bisschop van Płock

Zeer geachte bisschop, toen zich hier heel toevallig een koerier aandiende, heb ik je uitvoerige eigenhandig geschreven brief^1. opnieuw gelezen, niet zozeer om hem te beantwoorden - want daarvoor werd mij geen tijd gegund -, maar om het genoegen weer te beleven dat ik de eerste keer bij het lezen ervan had gesmaakt. Hij vormde tegelijkertijd een troost voor mijn slechte gezondheid, mijn zware arbeid en de storm die over de wereld raast. Want je brief is geleerd, opgewekt en hartelijk. Je kunt eruit aflezen dat daar alle Muzen met de Gratiën verbonden zijn. Zelfs Cicero is het niet gelukt zowel om zijn poëzie als om zijn proza geprezen te worden. Je schrijft een gedicht zo alsof je niets anders doet; je stelt je proza zo samen dat, hoewel je tot het verheven taalgebruik van een historicus opstijgt, toch niets de vrijheid van een dichter je in de weg staat. Hoe meer jij het betreurt dat je van de literatuur, waarvoor je lijkt geboren, naar het bisschopsambt en publieke functies bent gesleept, des te meer wens ik de christelijke wereld geluk; nie-

1. Brief 1652.

[p. 205]

mand is hiervoor nuttiger dan degenen die met tegenzin van de hoogst aangename studie van de filosfie worden weggeroepen om voor het vaderland te zorgen. Tussen die golven van werkzaamheden zul je soms toch wel enige vrije tijd voor je Muzen kunnen reserveren.

Op de lof die jij, vriendelijk als je bent, mij royaal toezwaait, kan ik niets anders antwoorden dan dat ik je des te meer voor jouw sympathie voor mij erkentelijk ben naarmate ik mij minder in die loftuitingen herken. Ik heb mij ingespannen om mijn Bataafse achtergrond door contact met de humaniora beschaafd te maken, en dit niet alleen; veel krachtiger heb ik mij ervoor ingezet dat de humaniora, die zoals je weet tot nog toe in Italië nagenoeg heidens waren, aan het spreken over Christus gewend zouden raken. Hoewel deze onderneming mij een heftige vijandschap bezorgde, zou ze voor mij toch voldoende succes hebben opgeleverd, als deze noodlottige storm,^2. die de christelijke wereld nu heftig beroert, niet was opgestoken.

Ik had mijn Diatribe^3. gepubliceerd, omdat ik besefte dat dit de enige manier was om mij te kunnen bevrijden van een zeer hardnekkige verdenking, die mijn vijanden in het hoofd van de vorsten hadden ingeprent. Maar ik heb alleen de kwestie uiteengezet. Luther antwoordde^4. giftiger dan hij ooit bij iemand had gedaan. Na de verschijning van het boek zwoer deze vriendelijke man per brief dat hij mij buitengewoon welgezind was.^5. Hij eiste bijna dat ik hem bedankte, omdat hij mij zo vriendelijk had behandeld; als hij met een vijand van doen had, zou hij heel anders schrijven. Toen ik met zo'n gladiator in gevecht was geraakt, vielen bepaalde theologen, hoofdzakelijk monniken, mij in dichte slagordes en met zoveel toewijding aan dat ze Luther begonnen te steunen, omdat hij tegen mij zo heftig was uitgevaren. Je moet weten dat dit volgens plan gebeurde, aangezien ze op hetzelfde moment met hun toneelspel in Spanje, Italië, Engeland, Brabant, Frankrijk, Hongarije en Polen begonnen. In Parijs zijn vier boeken^6. tegen mij verschenen, die beslist zware kritiek bevatten en die - om niets ergers te zeggen - de koning nauwelijks kan tegenhouden. Zij leggen de edicten van de keizer naast zich neer en trekken zich van de verordeningen van de koning en het parlement niets aan. Er is geen enkele reden om zich te schamen en zich aan de wet te houden; al wat hun belieft is heilig. Als het gezag van de vorsten hun onstuimigheid niet aan banden legt, zullen zij een zwaardere brand in de wereld stichten dan Luther ooit heeft gedaan.

2. De Reformatie.

3. De libero arbitrio diatribe; zie brieven 1419 en 1489.

4. De servo arbitrio; zie brief 1667.

5. Zie brief 1688.

6. Zie brief 1743, noot 10; Erasmus noemt hier vijf boeken.

[p. 206]

Vriendelijk is je uitnodiging om van deze golven in Duitsland naar jou als naar een rustige haven te komen. Ook al zou dat op grond van mijn gezondheid en van de wetten van de arena, waarin ik nu als nieuwe gladiator verkeer, mogelijk zijn, ik vrees toch dat ik bij jou niet alles zo rustig aantref als ik graag ook in jouw belang zou willen. Wel zeg ik eerlijk dat ik aan de uitmuntende koning^7. en koningin,^8. wier steun aan mij ik ook uit brieven van andere vrienden heb vernomen, evenveel te danken heb als wanneer ik van alle diensten die zij aanbieden, gebruik had gemaakt. Intussen is het heel vervelend dat ook onze vriendschappelijke omgang per brief voor een deel wordt belemmerd door de afstand die ons scheidt en voor een deel door mijn werkzaamheden, die zelfs een Milo^9. zouden kunnen vermoeien. Daarom vraag ik je, voortreffelijke vriend, mijn gevoelens voor jou niet aan de hand van deze rommelige en afstandelijke brief te willen beoordelen. Wellicht zal ik een andere keer de gelegenheid krijgen deze te verduidelijken. Intussen wens ik mijzelf met zo'n vriend en beschermheer geluk; jouw brieven bewaar ik als een onderpand van je nooit aflatende sympathie tussen mijn kostbaarste spullen. Moge de Heer Jezus jou met je waardigheid in goede gezondheid laten leven en je steeds leiden naar wat groter en beter is.

Bazel, daags na de geboortedag van de heilige Maria, 1526

7. Sigismund i.

8. Bona Sforza.

9. Atleet uit de zesde eeuw voor Chr. met een legendarische kracht.