De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 12. Brieven 1658-1801

[p. 92]

1691 Van Georg van Saksen
Leipzig, 16 april 1526

Georg, door de genade Gods hertog van Saksen, etc.

Ontvang onze welwillende groeten, zeergeleerde Erasmus. Al drie maanden geleden is De servo arbitrio, dat Luther tegen u en uw Diatribe^1. heeft geschreven, in onze handen gekomen. Het verbaast ons wat voor triomf de aanhangers van zijn partij met dat boek hebben gevierd en hoe trots zij zich gedroegen; want zij waren er stellig van overtuigd dat hij zichzelf met deze publicatie had overtroffen en dat er nooit eerder zoiets door iemand uitgegeven kon zijn of daarna uitgegeven kon worden, omdat het voortkwam uit een ware en goede geest. Volgens hen durfde de Rotterdammer zijn mond hiertegen niet open te doen, maar was hij volledig in het nauw gedreven en tot zwijgen gebracht. Maar nu is uw Hyperaspistes^2. verschenen die u in tien dagen hebt voltooid. Daarin weerlegt u in elk geval met de grootste hoffelijkheid zijn onjuiste beweringen en lasterpraat en verdedigt u dapper uw standpunten. U biedt dan ook de maatregelen aan waarmee het christendom ooit tegen die nieuwe en ketterse leerstellingen beschermd zal worden en zijn oude rust terugkrijgt. U lijkt uit de dood (die de volgelingen van Luther u meer dan eens hebben toegewenst) herrezen en voor ons allen te leven. Daarom doet het mij denken aan wat vroeger over Fabius werd verteld: door te aarzelen zult u de staat herstellen.^3. Iedereen is er immers van overtuigd dat u hierin meer dan wie ook zult slagen en heeft daar zijn stellige hoop op gevestigd. Want Luthers volgelingen hebben hun pijlen verbruikt en strijden alleen nog met hun boog. Maar u hebt een koker die nog met pijlen is gevuld, en met de hulp van de geest van God en onze moederkerk zult u Achilles^4. neerleggen en doden.

Om te voorkomen dat u aan de afgunst van handwerkslieden en leerlooiers bezwijkt, zullen wij ervoor zorgen dat uw boek in het Duits wordt vertaald en door hen wordt begrepen. Het lijdt voor ons geen twijfel dat veel mensen niet alleen om deze leerstelling, maar ook om alle andere die veroor-

1. De libero arbitrio diatribe; zie brieven 1419 en 1481.

2. Zie brief 1667.

3. Zie Cicero, De senectute 10; Vergilius, Aeneis vi, 846. De dictator Quintus Fabius Maximus kreeg in 217 voor zijn optreden tegen de Carthagers de bijnaam Cunctator (‘weifelaar’).

4. Mogelijke verwijzing naar de Hyperaspistes (LB x, kol. 1286A); een Achilles-argument is een redenering die niet te weerleggen is; vgl. Adagia 641.

[p. 93]

deeld zijn, van zijn mening afstand zullen nemen; ze zullen duidelijk zien dat u tot nu toe niet tevergeefs hebt gezwegen.

Het ga u goed en zet voort waar u mee begonnen bent. Het is onze wens dat deze beker^5. getuigt van onze sympathie voor u. Weliswaar zou een ander geschenk u beter passen, maar omdat wij Saksen zijn, moet een schoenmaker bij zijn leest blijven.^6. Wees diep overtuigd van onze welwillendheid jegens u.

Gegeven te Leipzig, 16 april in het jaar des Heren 1526

Aan de zeergeleerde en oprechte theoloog Erasmus van Rotterdam, onze toegewijde vriend

5. De beker wordt in het testament van Erasmus genoemd; zie brief 1779a.

6. Horatius, Epistolae ii, 1, 116.