De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 11. Brieven 1535-1657

1625 Aan Christoph Truchsess
Bazel, [ca. 4 oktober 1525]

Erasmus van Rotterdam aan Christoph Truchsess, baron van Waldburg, gegroet

Hooggeëerde jongeling, mijn Karl^1. bracht uit Italië een onverwacht bericht mee. Niets was mij aangenamer dan dat. Hij bracht namelijk een portret^2. van u mee. Dat had hij bij u naar het leven getekend en hij hield het mij als het ware met een sprekende penseel op zo'n manier voor, dat hij ook bij mij, precies alsof ik u voor mij zag, sympathie en bewondering voor uw voortreffelijke eigenschappen wist op te wekken. Volledig terecht hebben zij die verstandig zijn een afkeurend oordeel over mensen die door de goedgunstigheid van het lot welgesteld maar innerlijk van alle goede eigenschappen verstoken zijn; over mensen die knap van uiterlijk zijn, maar een geest hebben die iedere vorm van deugd mist; over mensen die zich laten voorstaan op hun adellijke komaf, maar behalve de portretten van hun voorouders niets adellijks bezitten. Met nog meer recht verdienen echter die mensen afkeuring die buitengewoon mooie kleren en huizen bezitten, maar wier innerlijk afzichtelijk is door lijdzaamheid en luiheid; mensen die met een mooi lichaam een geest omhullen die lelijk van ondeugden is; mensen die met hun

1. Karl Harst.

2. Geen geschilderd portret, maar een portret in woorden.

[p. 243]

verwijtbare gedragingen een smet en een schaduw werpen op de portretten van hun voorouders. Op vergelijkbare wijze verdienen met recht die mensen lof die zich met werkelijk goede en onvervreemdbare sieraden van een zodanige rijkdom hebben voorzien, zich zo vervolmaakt en getooid hebben, dat het onderdeel van de adeldom dat de gewone man als het toppunt daarvan beschouwt, bij hen nu juist het minst waarneembaar is. Ik bid dat hij, aan wie wij alles wat ons aan goeds ten deel valt te danken hebben, die instelling van u in stand houdt en steeds verder ontwikkelt.

De schone letteren staan momenteel bloot aan grote haat en sinds kort is ook de adel de ellende van deze gifslang gaan voelen. Maar al deze haat zal omslaan in bijval als velen zoals u zullen opstaan. Gematigd succes wekt nu eenmaal afgunst op, maar ingetogen jeugdigheid, welstand zonder overdaad, adel zonder hoogmoed, gewetensvol gedrag dat gepaard gaat met een meer dan gemiddelde scholing, winnen het van iedere vorm van haat. Hoeveel uitzonderlijke mannen zien wij niet die Engeland als sterren in een stralend licht zetten, hoe velen dienen zich niet dagelijks aan die de roem van hun voorouders lijken te overschaduwen, al doen zij die feitelijk eerder oplichten. Wij hebben misschien nog niet voldoende reden om Duitsland uitbundig geluk te wensen. Maar toch belooft het ontluiken van enkele bijzondere bloempjes een verrassende hoop op een heel mooi vervolg. Ik zou u in het bijzonder, mijn Christoph, gelukwensen met die mentaliteit van u, ware het niet dat vele jongelui uit de Duitse adel, naar ik zie, langs dezelfde weg als u streven naar het verkrijgen van eenzelfde compliment, zodat ik mij verplicht voel nu met recht heel Duitsland te feliciteren. En ik heb er vertrouwen in dat uw voorbeeld zich met de dag over meer mensen zal verbreiden. De adel zal zeker dan pas echt gezien, voornaam, doorluchtig en achtenswaardig zijn, wanneer hij zich in plaats van met speelkaarten en het dobbelspel zal bezighouden met de beste werken van de klassieken, wanneer hij de maagdelijke Muzen in plaats van lichtekooien zal omarmen, wanneer heilige wetten en filosofische voorschriften hem meer ter harte zal gaan dan oorlogen en plunderingen. Er is niets aantrekkelijker dan deugdzaamheid,^3. maar hoeveel schoonheid en bevalligheid komt daar niet bij als zij zich bovendien aanbeveelt aan het publiek door de zegeningen van het lot. Ik had u graag uitvoeriger van aansporingen willen voorzien, ook al bent u goed op weg, maar vanwege mijn drukke studiebezigheden had ik maar net de tijd om zelfs dit te schrijven. U zult er wel voor zorgen dat u de aansporingen van wie dan ook steeds minder nodig hebt, en dat ik, die mijn handen op elkaar breng voor uw kwaliteiten, een steeds geldiger reden heb om u geluk te wensen. Het ga u goed. Bazel, in het jaar <1524>

3. Naar Cicero, De natura deorum i, 121.