De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 11. Brieven 1535-1657

1588 Van Clemens VII
Rome, 8 juli 1525

Als geestelijke kon Erasmus niet vrijelijk beschikken over zijn bezittingen. Erasmus had Karl Harst naar Rome gezonden om dit pauselijke privilege te verkrijgen, waarbij Erasmus de volledige beschikking kreeg over zijn bezittingen en deze bij testament mocht vermaken.

Paus Clemens VII

Onze groet en apostolische zegen, beminde zoon. Onlangs heeft u ons laten weten dat u, vooruitlopend op de laatste dag van uw aardse reis, een testament wenst te maken. Welwillend gestemd ten aanzien van uw deemoedige verzoeken, die getuigen van uw toewijding, die wij met bijzondere dankbaarheid waarderen vanwege uw uitzonderlijke en vermaarde geleerdheid, vooral waar het de Heilige Schrift betreft, stellen wij u, uithoofde van het gezag dat wij ten aanzien van de onderhavige kwestie bekleden, in de gelegenheid, zowel bij leven als bij laatste wil in welke vorm ook, volledig en vrijelijk te beschikken, nalatenschappen vast te leggen, regelingen te treffen en schenkingen te doen betreffende alle denkbare roerende en onroerende zaken, verkregen zowel van ouders, familieleden van vaders- en moederskant, door eigen inspanning en zakelijk succes, als vanuit alle kerken, kloosters, priorijen, proosdijen, prefecturen, digniteiten, pastoorschappen, bestuurstaken en ambten, kanonikaten, prebenden en andere kerkelijke beneficies, al

[p. 168]

dan niet verbonden met zielzorg, seculier en regulier van welke orde dan ook. Dat geldt ook voor wat u op grond van enige apostolische concessie en dispensatie in vol bezit, met beperkte rechten en plichten of als commende heeft verkregen, verkrijgt en in de toekomst zult verkrijgen, alsmede voor jaarlijkse toelagen bovenop de kerkelijke inkomsten, of beloningen, betalingen en kerkelijke begunstigingen in plaats van een jaarlijkse toelage die voor u gereserveerd zijn en nog gereserveerd worden, of wat als gevolg ervan, bij toeval of met reden, door goed beheer of anderszins op geoorloofde wijze is verkregen, wat de totale omvang ervan ook zal zijn. Wij geven u toestemming passende en betamelijke uitgaven te doen voor uw begrafenis en voor de beloning van hen die u tijdens uw leven hebben gediend, of zij nu uw bloedverwanten of anderen zijn, zelfs als de beloning hun verdiensten te boven gaat, alsook anderszins voor het gemak en de begunstiging van welke personen dan ook, verwant of niet verwant, of van colleges en universiteiten, zowel seculier als kerkelijk, en van gewijde of andere plaatsen, of voor welke andere doeleinden dan ook, mits betamelijk en geoorloofd, waarbij niettemin eerst op alle voornoemde bezittingen uw schulden in mindering worden gebracht alsook de noodzakelijke kosten voor het herstel van huizen en gebouwen die staan op kerkelijk land of land behorend bij uw beneficies, en die door uw schuld of nalatigheid of door die van uw beheerders vervallen of verwaarloosd zijn, en tevens de noodzakelijke kosten voor het herstel van andere rechten van dezelfde kerken en beneficies, die verloren zijn gegaan door voornoemde schuld of nalatigheid. Deze bepalingen zijn geldig niettegenstaande pauselijke regelingen en verordeningen of die van kerken, kloosters of betrekking hebbend op land waarop dergelijke seculiere en reguliere beneficies zijn gevestigd, of waarvan de reguliere beneficies bijgeval afhankelijk zijn, of die van de ordes waartoe die beneficies behoren, ook al zijn die regelingen en verordeningen bekrachtigd door een eed, een pauselijke bevestiging of welke andere bekrachtiging dan ook; tevens niettegenstaande privileges en pauselijke brieven bestemd voor de orde van de heilige Augustinus en voor het klooster waarvan u kanunnik bent en waarin u waarschijnlijk ooit uitdrukkelijk uw gelofte heeft afgelegd, en voor andere kloosters, landerijen, beneficies en ambten, ongeacht de wijze waarop die privileges en brieven zijn toegekend en zelfs als die door ons en de Heilige Stoel bij herhaling zijn hernieuwd, goedgekeurd en opnieuw zijn uitgevaardigd. Zelfs als voor de toereikende buitenwerkingstelling daarvan een volledige, uitdrukkelijke, speciale, specifieke, afzonderlijke, woord voor woord nauwkeurige (dus niet in algemene termen met dezelfde betekenis) vermelding van de documenten en alle bepalingen daaruit is vereist, of enige andere procedure of bijzondere formaliteit in acht te nemen is, beschouwen wij deze

[p. 169]

documenten en bepalingen als in voldoende mate tot uitdrukking gebracht, en terwijl deze overigens van kracht blijven, stellen wij deze in dit geval bij uitzondering en uitdrukkelijk buiten werking, samen met andere tegengestelde bepalingen van welke aard ook. Wij stellen het evenwel op prijs dat u zich bij uw beschikking over kerkelijke goederen, overeenkomstig de omvang van wat u resteert, vrijgevig betoont tegenover de kerken en beneficies waarvan u de zaken in kwestie heeft verkregen, al naar gelang uw geweten u ingeeft en u dit nuttig beschouwt voor het heil van uw ziel.

Gegeven te Rome bij de Sint-Pieter, onder het zegel van de vissersring, op 8 juli 1525, in het tweede jaar van ons pontificaat

Benedetto,^1. bisschop-elect van Ravenna

Aan onze beminde zoon Erasmus van Rotterdam, doctor in de theologie

1. Benedetto Accolti stelde als pauselijk secretaris deze brief op.