De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 11. Brieven 1535-1657

1554 Aan Jean Lalemand
Bazel, 24 februari 1525

Hartelijk gegroet, zeer gewaardeerde heer. Een jaar geleden heb ik u per brief^1. mijn groeten doen toekomen, daartoe uitgenodigd door de welsprekendheid van Beat Arnold, die u deze brief zal bezorgen. Ik heb mij er nog onvoldoende van kunnen vergewissen of die vorige brief u heeft bereikt. Zoveel vlaktes, bergen en zeeën scheiden ons dat het ons voorkomt dat u in een andere wereld woont. Diezelfde Arnold die overal lovend over uw vriendelijkheid en oprechtheid spreekt, heeft mij opnieuw met klem verzocht u te schrijven. Herhaaldelijk heb ik heel wat te stellen met mijn nierstenen die zo vaak zo vijandig de woning van dit nietige glazen lichaam bestormen dat degenen aan wie het vergund is slechts eenmaal te sterven, mij als buitengewoon gelukkig voorkomen. Maar in alles moeten wij de Heer dank betuigen die weet wat goed voor ons is en die ons de kracht schenkt om wel duizend doden te kunnen doorstaan.

1. Deze brief (vgl. brief 1431) is niet bewaard gebleven.

[p. 53]

Uit de keizerlijke kas is slechts eenmaal een toelage betaald.^2. Gedurende meer dan drie jaar is er nu een betalingsachterstand. De keizer had geschreven dat mij een buitengewone toelage zou worden uitbetaald,^3. maar behalve vriendelijke woorden heb ik tot nu toe niets ontvangen. Nu heeft Ferdinand, die mij vaak en heel sympathiek schrijft, over dezelfde kwestie geschreven aan zijn tante.^4. Alles wat de koning van Frankrijk aanbood heb ik van de hand gewezen. Zijn aanbiedingen waren overigens zeer aanzienlijk en betrouwbaar. Ik heb besloten genoegen te nemen met de goedgunstigheid van de keizer, als ik er tenminste gebruik van mag maken. Ik hoop dat u door uw aanbeveling zijn goedgunstigheid weer kunt aanwakkeren.

Tot nu toe hebben dwingende omstandigheden mij hier vastgehouden, maar vooral mijn wetenschappelijke bezigheden en mijn gezondheid die mij, begonnen aan een reis, een- en andermaal dwongen om naar het nest terug te keren. Nu moet ik echter, of ik wil of niet, toch echt ergens anders heen zien te kruipen. Want de hertog van Württemberg^5. bereidt openlijk een oorlog voor, waarvan de besmetting naar ik vrees wijder om zich heen zal grijpen. Bovendien woon ik hier in het grensgebied van streken waarin vooral de partij van Luther het voor het zeggen heeft, met de inwoners van Zürich aan de ene, die van Straatsburg aan de andere kant. Die partij ging, nog voordat ik ook maar iets tegen Luther had geschreven, in opperste razernij tegen mij tekeer. Nu echter mijn boeken over de wilsvrijheid en over de wijze van bidden^6. zijn gepubliceerd, is het voor mij niet meer voldoende veilig langer hier te blijven. Ik overweeg naar Brabant te gaan, als mijn toelage zal worden uitbetaald die nu meer dan de helft van mijn inkomsten uitmaakt. Er zijn te Leuven nog steeds twee monniken-theologen, de karmeliet Baechem en de dominicaan Vincent van Alkmaar^7. die nooit ophouden om met de meest onbeschaamde leugens privé en publiekelijk tegen mij persoonlijk van leer te trekken. Paus Adrianus had hun het zwijgen opgelegd.^8. Na zijn dood vervielen de kikkers weer in hun gekwaak. De keizer zou hun allen eeuwig stilzwijgen opleggen, als hij aan de universiteit drie woorden zou schrijven. Want iedereen lacht om die schreeuwlelijken en haat hen. Ze laten geen steen op de andere om het Drietalencollege, dat sieraad zonder weerga van ons rijk, ten val te brengen. Mij levert dat geen enkel profijt op, maar voor de vorst en de staat is het nut ervan bijzonder groot. Hieruit moeten, als uit het paard

2. Eenmaal sinds Erasmus' vertrek uit de Nederlanden, namelijk in de zomer van 1522.

3. Brief 1380.

4. Margaretha van Oostenrijk.

5. Ulrich van Württemberg.

6. Modus orandi Deum; zie brief 1502.

7. Vincentius Theoderici (in feite afkomstig uit Beverwijk).

8. Vgl. brieven 1359 en 1383 voor wat Baechem betreft.

[p. 54]

van Troje, voor het keizerlijke hof bekwame secretarissen tevoorschijn springen, welbespraakte raadgevers, taalvaardige diplomaten, leiders die de kunst verstaan zowel krachtdadig te handelen als glashelder te spreken, en beschaafde burgers. Want mensen die verstoken zijn van de letteren, die men niet zonder reden humaniora noemt, verdienen de naam mens nauwelijks.

Ik wilde dat u dit alles weet, zodat, als zich ooit de gelegenheid voordoet, u beter toegerust bent om bij de keizer de zaak van Erasmus en van de schone letteren te behartigen. Het ga u zeer goed.

Bazel, op de feestdag van de apostel Matthias, in het jaar 1525

Erasmus van Rotterdam. Eigenhandig voor de vuist weg geschreven

Aan de zeer doorluchtige geleerde heer Jean Lalemand, uitnemend functionaris in dienst van de keizer. In Spanje