De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 11. Brieven 1535-1657

[p. 50]

1553 Aan Maximilianus Transsilvanus
Bazel, 24 februari 1525

Erasmus van Rotterdam aan Maximilianus Transsilvanus, gegroet

De brieven die onze Beatus^1. uit Spanje meenam,^2. hebben mij laat bereikt. De reden was dat hij uit weerzin tegen een zeereis de thuisreis over land koos en niet uit zijn koffer had genomen wat voor mij bestemd was. En zo zijn ze in Brabant terecht gekomen. Vandaar langs vele omwegen uiteindelijk in Sélestat. Toch heb ik allen, aan wie mijn vrienden mij hadden verzocht te schrijven, antwoord gegeven. Ik heb brieven naar Neurenberg gestuurd, zodat die via Michiel Gillis, u welbekend, in Spanje bezorgd zouden worden. Maar ik heb nooit te weten kunnen komen wat er met die brieven gebeurd is. De afstand is enorm en alom is er, vooral in deze tijden, een buitengewone onbetrouwbaarheid in het spel die maakt dat brieven worden geopend, onderschept en achtergehouden. Ik geloof niet dat er ooit een nadere kennismaking tussen ons heeft plaatsgevonden, zij het dat, toen ik, ik meen vier jaar geleden, in Brussel verbleef, door velen hoog werd opgegeven van uw bijzondere beminnelijkheid en uitzonderlijke oprechtheid van geest. Maar uw brief verklaarde en openbaarde mij zo duidelijk uw zuivere inborst, werkelijke woonstee van de Gratiën en de Muzen, dat ik al vele jaren niets met groter genoegen gelezen heb. Want de rijkdom van stijl was zo groot, dat die me bijna heeft afgeschrikt te antwoorden. Maar toch heb ik mijn schaamte afgelegd en voor de vuist weg een antwoord geformuleerd.^3. Uit de brief van Beatus^4. begrijp ik dat die u niet bezorgd is.

Wat rest zal ik nu in het kort uiteenzetten. De keizer had opdracht gegeven mij een buitengewone toelage uit te betalen.^5. De doorluchtige vrouwe Margaretha gaf als antwoord, dat als ik zou terugkeren, niet alleen een toelage moest worden uitbetaald, maar dat zij daaraan nog grotere beloningen zou toevoegen. Maar ik vrees dat, ook al keer ik terug, ik weldra zal horen; ‘Kom morgen maar terug: waar was u?’ De koning van Frankrijk heeft mij met ongelofelijke genegenheid lucratieve voorstellen gedaan, het meest recent het schatmeesterschap van Tours, met een jaarlijks inkomen van zeshonderd

1. Beatus Rhenanus.

2. Zie brief 1467, noot 11.

3. De brief van Transsilvanus en het antwoord van Erasmus (vgl. brief 1431) zijn niet bewaard gebleven.

4. Deze brief is evenmin bewaard gebleven.

5. Zie brief 1380.

[p. 51]

kronen.^6. Ik heb alles afgeslagen, tot ongenoegen van vele vrienden. Paus Clemens, die mij bijzonder goedgezind is, hetgeen ik uit de feiten zelf opmaak, biedt mij van alles en nog wat aan. U zult zeggen, waarom keert u niet hierheen terug? Door mijn drukke wetenschappelijke bezigheden was dat niet mogelijk. En als het wat dat betreft wel mogelijk zou zijn geweest, dan liet mijn gezondheid het reizen niet toe. Ik heb nu wat minder vaak last van mijn niersteenkwaal, maar die is wel aanzienlijk bedreigender, zodat dit niet zozeer een kwestie is van ziek zijn maar van herhaaldelijk de dood in de ogen zien. De haarden van de Duitsers branden het hele jaar door. Juni en juli vormen daarop nauwelijks een uitzondering. Ook al wordt mij bij de geur ervan de adem afgesneden, toch moet ik hier maar doorheen zien te komen, of anders de hitte van juni, juli of zelfs van augustus doorstaan. Vanwege de overvloed aan artsen en geneesmiddelen verlangde ik zeer naar Italië, maar mijn gezondheid liet dat niet toe. En toch is de toestand hier nu zodanig, dat ik hoe dan ook naar elders moet verhuizen.

Het is u niet meer onbekend door wat voor ongeneselijke haat jegens mij bepaalde monniken en theologen daar bij u worden gedreven, van wie de karmeliet Baechem de coryfee is. Adrianus had hem met een pauselijk schrijven het zwijgen opgelegd.^7. Maar zwijgen deed hij nauwelijks. Sinds diens dood heeft hij dat zwijgen door een ruime mate van kwaadsprekerij weer vereffend. En als de situatie met betrekking tot Luther voor hen een gunstige wending zou nemen, zal niemand hen als overwinnaars kunnen verdragen. Als de keizer aanwezig zou zijn, zou er geen enkel gevaar te duchten zijn. Wat er nu aan hulp van het hof te verwachten is, vooral voor een man als ik die niet met het hof vertrouwd is, weet ik niet. Was die grote bisschop^8. maar even toeschietelijk met zijn diensten als hij welwillend is met zijn woorden! Met de doorluchtige graaf van Hoogstraten^9. had ik slechts weinig contact. En hij heeft, naar men zegt, een echtgenote^10. die zo godvruchtig is dat het aan bijgeloof grenst. Bij zulke mensen hebben toneelspelers van vroomheid zeer veel invloed. De bisschop van Luik^11. is naar men zegt een twijfelachtige medestander vanwege Aleandro, die in je aanwezigheid vleiend, maar in je afwezigheid anders is. En hij heeft een broer^12. in Luik die gevaarlijker is dan hij, omdat hij in staat is te verbergen wat hij denkt, iets wat Aleandro niet kan.

6. Zie brieven 1375, 1439, 1446.

7. Vgl. brieven 1359 en 1383.

8. Jean de Carondelet.

9. Antoine de Lalaing.

10. Elisabeth van Culemborg.

11. Erard de la Marck.

12. Giambattista Aleandro.

[p. 52]

Ik geef deze brief mee aan een Antwerpse kanunnik, een jongeman genaamd Frans van der Dilft. Alles wat u wilt schrijven kunt u hem met een gerust hart meegeven als hij hierheen terugkomt. Ik weet niet wat ik van mijn toelage mag verwachten. De zorg voor de afhandeling heb ik toevertrouwd aan de aartsbisschop van Palermo^13. en aan Cranevelt,^14. wiens oprechtheid onder de onzen onovertroffen is. Ik zou u niet met mijn zaken willen belasten, maar toch weet ik dat u, als de gelegenheid zich voordoet, in wat gaande is de helpende hand zult bieden. Ferdinand schrijft mij veelvuldig en uiterst vriendelijk.^15. Nu heeft hij de doorluchtige vrouwe geschreven dat zij de karmeliet^16. die tegen mij persoonlijk te keer gaat, het zwijgen oplegt. Helemaal niets boezemt die man schaamte in. Na de terugkeer van Frans zal ik op grond van uw brief besluiten wat mij te doen staat.

Het ga u zeer goed. Bazel, op de feestdag van de apostel Matthias, in het jaar 1525.

13. Jean de Carondelet.

14. Zie brief 1546.

15. Zie brief 1505.

16. Nicolaas Baechem.