De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 10. Brieven 1356-1534

1506 Aan Gian Matteo Giberti
Bazel, 13 oktober 1524

Erasmus van Rotterdam aan Gian Matteo Giberti

Hartelijk gegroet, hoogeerwaarde heer. Ik heb u een tijdje geleden mijn boekje over de vrije wil gestuurd;^1. nu wordt er een gedrukt over het aanroepen van heiligen en over enkele andere zaken.^2. Sinds lange tijd al vielen zij me razend aan in hun rabiate pamfletten en infame tekeningen. Nu is er zelfs nog groter rumoer gewekt. Niemand zou geloven hoe wijd en zijd het kwaad al voortgekropen is en zich dagelijks verder verspreidt; ook ontgaat het me niet welke vrienden ik kwijtgeraakt ben, welke vijanden ik me op de hals heb gehaald. Verder weet ik niet waar het heen zal gaan met de algemene chaos die ons, zo lijkt het, als een afgrijselijke ramp boven het hoofd hangt. Maar ik verduur liever alles dan lid te worden van die samenzwering. Ik twijfel er niet aan dat onze Heilige Vader dezelfde sympathie zal laten blijken als hij me belooft in zijn officiële brief;^3. en op mijn beurt zal ik deze taak zo uitvoeren dat allen begrijpen dat ik voorzover het in mijn vermogen lag nooit mijn hulp onthouden heb aan de katholieke kerk. Mijn boekje over de vrije wil heeft al veel mensen die vurige aanhangers waren van de lutherse leer, van mening veranderd. Doe alstublieft uw best om bij onze Heilige Vader de steun voor mij te vergroten door me aan te bevelen; want als hij me zou laten vallen, heb ik mezelf gewoon voor de dolle honden gegooid om verscheurd te worden. Maar Christus zal me bijstaan, hoop ik; ik vertrouw er maar op dat zijne Heiligheid oprecht in dienst staat van Christus' glorie.

Eerst wenste ik dat deze onenigheid, die gevaarlijker is dan velen beseffen, met zachte hand bijgelegd zou worden; maar nu zie ik dat bepaalde leiders van dit kwaad alleen nog de totale chaos willen. Daarom zal het onvermijdelijk worden dat de vorsten het oproer met geweld in bedwang houden. Bij mij bestaat goede hoop dat de wijsheid van onze Clemens weet te voorkomen (iets wat regelmatig gebeurt) dat de patiënt, terwijl we de ene kwaal aan

1. Samen met brief 1481.

2. Modus orandi Deum; zie brief 1502.

3. Brief 1443b.

[p. 334]

het behandelen zijn, een andere ziekte oploopt. U weet hoeveel mensen van nature slecht zijn: hoop op buit verleidt hen licht om een valse aanklacht in te dienen tegen een onschuldige, dan weer drijven persoonlijke haatgevoelens en wraaklust hen daartoe. Voor zulke mensen moet men het raam niet openzetten: anders springen zij onder dekking van de naam van de paus bovenop onschuldigen, op willekeurige mensen, op grond van willekeurig welke lichte verdenking. Want zo'n gebeurtenis zou de haatgevoelens aanwakkeren die tegen het pausdom gewekt zijn: maar het is veel beter als dat woord iedereen zo aangenaam mogelijk in de oren klinkt, en ik doe wat ik kan om het bij het volk in een gunstiger licht te zetten. Er zijn er genoeg die zich openlijk, in woord, daad en geschrift, bekend maken als vijanden van de Heilige Stoel in Rome, dus we moeten geen mensen lastig gaan vallen die onschuldig zijn of gemakkelijk te genezen lijken.

Misschien wijs ik tevergeefs op deze dingen, excellente heer, maar geloof me: ik wijs er niet zonder reden op. Ik bid dat voor uwe Hoogwaardigheid alles in voorspoed verloopt onder Christus onze heiland.

Bazel, 13 oktober 1524

Desiderius Erasmus van Rotterdam, eigenhandig