De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 10. Brieven 1356-1534

[p. 320]

1499 Aan Georg van Saksen
Bazel, 21 september [1524]

Hartelijk gegroet, zeer doorluchtige vorst

Op de dag voor St.-Mattheus^1. heb ik de brief^2. ontvangen die uwe Hoogheid op 22 mei geschreven had, maar toen had ik u mijn boekje over de vrije wil al toegestuurd met een brief^3. van me: ik hoop dat die inmiddels bezorgd is. Ik zie dat zowel mijn brieven aan u als de uwe aan mij onderschept zijn; want een vriend uit Neurenberg^4. heeft me al eens eerder geschreven dat volgelingen van Luther een brief van mij aan u onderschept hadden; ook de uwe^5. waarvan ik nu een afschrift heb ontvangen, is nooit hier bezorgd. Nu zal ik op beide brieven van u kort reageren, want de brief gaat mee met een bode van wie ik niet zeker ben en die eerder vertrekt dan hij eerst zei.

De pamfletten^6. die door u gestuurd zijn, heb ik in grote dank ontvangen, hoewel ze hier inmiddels ook volop verkrijgbaar zijn. Maar ik begrijp helemaal niets van deze taal, tot mijn spijt.^7. Ik heb het druk genoeg met Griekse en Latijnse schrijvers.

Uwe Hoogheid wenst dat ik drie jaar geleden de moed had gehad om me los te maken van de lutherse partij en dat ik dit bekend gemaakt had door publicatie van een pamflet: maar dit heb ik gedaan, zelfs al meer dan vijf jaar geleden, toen de pamfletten van Luther voor het eerst waren uitgekomen, waar iedereen toen zo nog zo blij mee was; ik heb dit verklaard in talloze boeken en brieven,^8. ook die in druk verschenen zijn. Niet alleen heb ik me losgemaakt van zijn groepering maar zelfs, wat belangrijker is, heb ik me altijd zorgvuldig onthouden van contact met zijn groepering, ook toen ik nog niet kon bevroeden watvoor monsters die sekte herbergde; en niet alleen mezelf heb ik daarvan onthouden maar ik heb ervan weggehouden wie ik

1. 20 september.

2. Brief 1448 (gedateerd op 21 mei).

3. Brief 1495.

4. Willibald Pirckheimer.

5. Brief 1340.

6. Twee Duitstalige geschriften van Luther, verzonden met brief 1298; zie brief 1298, noot 3.

7. Erasmus wendt voor geen Duits te kunnen lezen; hetzelfde excuus gebruikt hij in brief 1313. Georg sprak in brief 1340 zijn verbazing hierover uit.

8. Zie bijvoorbeeld brieven 1033, 1143, 1275.

[p. 321]

maar kon. Als het erom gaat dat ik tot nu toe geen enkele leerstelling van Luther in een speciaal daartoe geschreven pamflet weerlegd heb: Hilarius had veel langer gezwegen terwijl de arianen de wereld veroverden. Toch, als ik tijd ervoor had, zou ik u met duidelijke argumenten doen inzien dat ik niet anders had moeten doen dan ik gedaan heb en dat anders niet beter geweest was.

Ook ben ik in al die tijd niet bang geweest om in mijn boeken stellingen te verkondigen die ver afwijken van de decreten van Luther. Ik heb aan paus Adrianus brieven geschreven over de mogelijkheden deze zaak zo in toom te houden dat hij niet opnieuw uitbotten zal.^9. Wat men tot nu toe opgeschoten is met krijgsgeschreeuw en pamfletten tegen Luther, wat met censuur en edicten, weet ik niet. Maar als men besloten heeft dit kwaad de wereld uit te helpen met handboeien, verbrandingen en confiscaties, is hiervoor mijn hulp niet nodig. Hoewel ik noch van nature noch door training geschikt ben voor deze gladiatorengevechten, heb ik toch naar vermogen Gods kerk niet in de steek gelaten en ik zal dat ook nooit doen, vooral niet wanneer ik kan zien dat de kerkvorsten met oprechte liefde zorg willen dragen voor Christus' glorie en voor het heil van hun christenkudde. Maar als ik dat niet zie, zal ik toch altijd heel ver af blijven staan van de groep van Luther, zoals ik me altijd al opgesteld heb: dat weet ik zeker. Moge het uwe Hoogheid goed gaan.

Bazel, op de feestdag van de heilige Mattheus, terwijl de bode aandringt

Erasmus van Rotterdam, eigenhandig geschreven en voor de vuist weg

Aan de zeer doorluchtige vorst Georg, hertog van Saksen, landgraaf van Thüringen, markgraaf van Meissen

9. Zie brief 1352.