De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 10. Brieven 1356-1534

1495 Aan Georg van Saksen
Bazel, 6 september 1524

Hartelijk gegroet, zeer doorluchtige hertog.

Als ik tot nu toe geen gevolg heb gegeven aan de aansporingen^1. van uwe Hoogheid, heeft dat vele verschillende redenen, waarvan deze twee de voornaamste waren. Ten eerste, niet alleen het feit dat ik zag dat ik vanwege mijn leeftijd en mijn aard niet opgewassen ben tegen deze uiterst gevaarlijke onderneming, maar ook het feit dat ik - iets wat mijn natuur zeer sterk voelt - dergelijke gladiatorengevechten verafschuw: want wat anders gebeurt er in die pamfletten die nu overal gelanceerd worden, dan wat gladiatoren in de arena doen? Ten tweede het feit dat ik overwoog dat Luther, hoe goed of kwaad zijn leer dan ook is, een soort noodzakelijk kwaad is in een aan alle kanten verrotte kerk; ik hoopte dat dit als een geneeskruid, hoe bitter en heftig ook, een beetje goede gezondheid zou doen ontstaan in het lichaam van het christenvolk. Maar nu verneem ik dat de meesten deze gematigde opstelling van mij uitleggen als met Luther onder één hoedje spelen, met wie ik nooit iets heb gehad wat op een geheime afspraak lijkt, en tevens zie ik dat er onder het mom van het evangelie een nieuw volk ontstaat, brutaal, onbeschaamd en onhandelbaar - kortom zo'n volk waar zelfs Luther niet tegen kan, hoewel die mensen van hun kant met dezelfde gemene minachting over Luther spreken als over bisschoppen en vorsten. Ja, toen ben ik in de arena gestapt, bijna op dezelfde leeftijd waarop de kluchtenschrijver Publius zelf als acteur op het toneel verscheen.^2. Hoeveel succes ik hiermee zal hebben weet ik niet; mijn wens is in elk geval dat het voor het christendom gunstig is en geluk brengt.

Ik stuur uwe Hoogheid mijn boekje over de vrije wil, waarover ik een tijd geleden een brief^3. van u heb gelezen die van grote kennis van deze materie

1. Om tegen Luther te schrijven.

2. Zie brief 1481, noot 4.

3. Van 9 mei 1523, aan Hendrik viii van Engeland.

[p. 310]

getuigt. Met zijn brieven heeft de zeer doorluchtige koning van Engeland me hiertoe aangespoord, zo ook Clemens vii, maar een veel sterkere prikkel vormde de gemeenheid van bepaalde praatjesmakers, die als ze niet tegengehouden worden, zowel het evangelie als de schone letteren zullen ondermijnen. Ik wenste de tirannie van de farizeeën gewoon op te heffen, niet haar te wijzigen: maar als er dan gehoorzaamd moet worden, heb ik liever pausen en bisschoppen, hoe goed of hoe kwaad ook, dan deze of gene gemene Phalaris, nog veel onverdraaglijker dan al die bisschoppen. Ik zie uit naar het oordeel van uwe Hoogheid. Moge alles u geluk brengen, zo bid ik.

Bazel, 6 september 1524

Erasmus van Rotterdam

Eigenhandig ondertekend

Aan de zeer doorluchtige vorst Georg, hertog van Saksen enz.