De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 10. Brieven 1356-1534

1477a Aan de stadsraad van Bazel
[Bazel, eind augustus 1524]

Hartelijk gegroet, weledelgeboren en luisterrijke heren van de Raad. Een achtenswaardige en geleerde heer schrijft mij vanuit Lyon dat een graveur uit Lotharingen genaamd Jacques Vérier een pamflet naar Lyon meegebracht heeft dat tegen mij was gericht, in het Frans geschreven door Guillaume Farel en in Bazel gedrukt. Vanuit Konstanz schrijft verder een eerbare heer^1. mij dat hij twee pamfletten gezien heeft die mij aanvallen, door dezelfde Farel geschreven.^2. Farel is een ruziezoeker van onbeteugelde tong en ongeremde pen, wat ik zal laten zien wanneer het maar nodig is. Hier is al langer een pamflet te koop waarin veel personen met naam en toenaam te schande gemaakt worden maar speciaal de paus.^3. Noch auteur noch drukker heeft zijn naam vermeld, maar algemeen bestaat de verdenking (ja zelfs meer dan

1. Wellicht Johann von Botzheim.

2. De betreffende pamfletten zijn niet bewaard gebleven.

3. Determinatio facultatis theologiae Parisiensis, verschenen in maart 1524. Het gaat om een persiflage, zogenaamd afkomstig van de theologische faculteit van Parijs.

[p. 273]

dat) dat Farel de schrijver is^4. en de drukker iemand genaamd Welshans.^5. Dit kan snel geverifieerd worden als Cratander en Watissneer,^6. in wier winkel^7. het boek gewoon te koop is, gedwongen worden onder ede te vertellen waar ze het gekocht hebben. Ook moet nagegaan worden wat Welshans dezer dagen gedrukt heeft.

Iedereen koestert zijn goede naam. Toch denk ik niet dat mijn reputatie erg te lijden heeft van dergelijke pamfletten. Maar het leek me goed uwe hoogheden hierop te wijzen, om te voorkomen dat buiten uw weten een zo verderfelijk precedent uw stad binnensluipt, die ik terecht een goed hart toedraag en waaraan ik ten zeerste verplicht ben. Als mensen Luther gunstig gezind zijn, vervloekt Luther hen hoogstpersoonlijk als vijanden van het evangelie: hij schrijft dat zij kakken op het kamp van Israël. Farel pocht dat hij mijn goede naam zal aantasten waar hij maar kan. Ik heb ook het gevoel dat bepaalde lieden een samenzwering opgezet hebben om met pamfletten zonder titelpagina of met een gefingeerde titelpagina iedereen te beledigen die ze maar willen: dit is louter een broeinest van rellen. Wat zij nu tegen mij durven doen, zullen ze zich weldra tegenover u durven permitteren als hun vrijpostigheid onbestraft blijft. Vriendelijk heb ik u gewaarschuwd, in overeenstemming met mijn genegenheid voor u, en ik zal aanvaarden wat u ook besluit. Want mijn bedoeling is niet uw stad te verontrusten maar haar te helpen als ik kan. Het ga u goed.

Erasmus van Rotterdam, eigenhandig

Aan de weledelgeboren en luisterrijke heren raadsleden van Bazel

4. De auteur was inderdaad Guillaume Farel.

5. Johann Bebel. In feite was de drukker de in de volgende zin genoemde Andreas Cratander, die dikwijls met Bebel samenwerkte.

6. Andreas Cratander en Johann Schabler (ook genaamd Wattenschnee).

7. In feite hadden beiden hun eigen winkels.