De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 10. Brieven 1356-1534

1452 Aan Willibald Pirckheimer
Bazel, 3 juni [1524]

Gegroet. Volgens mij zijn al jouw brieven keurig bij mij bezorgd, en er was er geen bij die mij niet uiterst aangenaam was. Over mijn eigen brieven ben ik niet zeker. Want ik weet dat ik twee keer geschreven heb over de eerste bronzen medaille die ik ontvangen had.^1. Nu heb ik de exemplaren ontvangen die je me beloofd had in een brief verzonden door een medeburger.

1. Brieven 1408 en 1417.

[p. 227]

Tegelijk kwam jouw brief waarin je vertelt wat bij jullie is gebeurd na het vertrek van de vorsten.^2. Ferdinand^3. is in Breisach en in Freiburg geweest. Fabri heeft mij met nadruk uitgenodigd voor een gesprek met de vorst: dit zou echt in mijn eigen belang zijn. Ik heb me oprecht verontschuldigd. Zij willen de negatieve publiciteit die zij gekregen hebben, met mij delen. Wanneer ik zie dat beide partijen bereid zijn tot een goede verstandhouding, zal ik mijn plicht niet verzaken.

Luther heeft mij geschreven,^4. maar zoals hij altijd doet: hij belooft dat hij mij mijn zwakheid zal vergeven als ik maar niet openlijk zijn leerstellingen in geschrifte aanval. Ik heb antwoord gegeven,^5. maar in het kort en zoals altijd beleefd. Voor een uitgebreider antwoord had ik geen tijd want op dat moment was Hieronim^6. hier, een edelman, afgevaardigde van de koning van Polen, een eerlijk iemand die mij heel graag mag maar die absoluut niets van Luther moet hebben, net als de koning zelf. Melanchthon is naar zijn geboortestad^7. gereisd; ze zeggen dat hij mij zou zijn komen opzoeken als hij niet bang geweest was om dan gevoelens van haat tegen mij aan te wakkeren. Hij stuurde ene Joachim,^8. zijn beste vriend, en heeft in de vriendelijkste bewoordingen over mij geschreven in een brief aan Pellicanus.^9.

Je zult wel weten dat Petrus Mosellanus overleden is.^10. Onze vriend Hedio is 30 mei in Straatsburg gehuwd met een vrouw met een goede bruidsschat. Ik heb aan de kardinaal,^11. aan de paus^12. en ook aan Fabri^13. geschreven dat ze de zaken niet te wild moeten aanpakken en dat ze niet de goeden met de kwaden moeten laten lijden. Ze hebben beloofd ervoor te zorgen. In deze kwestie zijn zich bepaalde mensen aan het mengen die alleen maar uit zijn op tumult en opstand, zo lijkt het wel. De overheid hier begint de volgelingen van Luther minder te steunen.

2. Beide brieven zijn niet bewaard gebleven. Met ‘het vertrek van de vorsten’ wordt verwezen naar de beëindiging van de rijksdag op 18 april 1524.

3. Ferdinand van Oostenrijk.

4. Brief 1443.

5. Brief 1445.

6. Hieronim Laski.

7. Bretten in de Palts; zie brief 1444, noot 2.

8. Joachim Camerarius.

9. Deze brief is niet bewaard gebleven.

10. Op 19 april 1524.

11. Lorenzo Campeggi; brief 1422.

12. Brieven 1414 en 1418.

13. Brief 1397.

[p. 228]

Dit heb ik met pijn en moeite geschreven, beste Willibald: ik heb gruwelijk veel last van niersteen, waar ik toch een paar maanden van verschoond was gebleven nadat ik was opgehouden gedroogde peertjes te eten, die wilde peertjes van hier. Sommigen denken dat het gieten beter zal lukken als er tin aan het koper wordt toegevoegd: een dergelijke legering wordt ook gebruikt bij het klokkengieten. Er is nog een andere oplossing: als het hoofd van Terminus naar een kant verschoven zou worden. Nu zorgt de dubbelzijdige verdikking dat mijn gezicht een beetje ongelukkig wordt weergegeven. Bovendien kent een vakman een manier om de beeltenis te verkleinen, maar dat duurt lang en is veel werk: als er een afgietsel wordt gemaakt in klei waar een bronzen ring in ingesloten is, en men de klei vervolgens laat drogen en dit procédé dan enkele malen herhaalt, kan uiteindelijk een loden afgietsel worden vervaardigd van een mal van klei. Dit zou gemakkelijker gaan als jullie het origineel hadden. Het origineel is van lood, maar het bevindt zich bij de kunstenaar,^14. hoewel die beloofd heeft het mij te doen toekomen. Want hij heeft meer dan dertig gulden van mij ontvangen als koopsom voor zijn werkstuk.

Hetzelfde bedrag heeft hij ontvangen voor een geschilderd portret. Weer heb ik onlangs twee portretten van mezelf naar Engeland gestuurd, vervaardigd door een elegante schilder.^15. Hij heeft een portret van mij meegenomen naar Frankrijk.^16. De koning nodigt mij opnieuw uit. Er ligt een ruim beneficie voor me klaar.^17. Hier loop ik veel risico's vanwege de wijn. Als er een glimpje vrede straalt zal ik me misschien daarheen begeven. In april was ik naar Besançon gegaan. De magistraat van de stad en de kanunniken deden mij ruimhartig een paar aanbiedingen. Ik heb hen bedankt en geantwoord dat ik genoeg had voor mijn eenvoudige levenswijze en dat ik liever baas was over mijn eigen tijd en liever gebruikmaakte van hun steun zonder dwang, niet van contractueel vastgelegde vrijgevigheid. Ik verwacht mijn dienaar^18. eerstdaags terug uit Engeland en Brabant. Dan zal ik een besluit nemen. Wat het ook wordt, jij zult het horen. Was mijn niersteen maar samen met jouw jicht naar Indië verbannen!

Ik maak exact mee wat jij schrijft, dat bijna alle brieven onderschept worden of opengemaakt. Een tijd geleden heb ik een brief geschreven aan hertog

14. Quinten Metsys.

15. Hans Holbein. Het ene portret bevindt zich in Longford Castle, het andere is vermoedelijk het portret dat in het Louvre hangt.

16. Nu in het Kunstmuseum van Bazel.

17. Zie brieven 1375 en 1439. Het beneficie is het ambt van thesaurier in Tours.

18. Lieven Algoet.

[p. 229]

Georg,^19. op zijn verzoek. Toen er geen antwoord kwam, heb ik een brief van dezelfde inhoud via een andere bode verstuurd.^20. Nog geen antwoord.^21. Kort geleden heb ik weer geschreven, over iets anders.^22. Ik vermoed dat die brief ook achtergehouden is hoewel daar niets in stond wat op Luther betrekking heeft. Het ga je goed.

Bazel, 3 juni

Ik heb deze brief niet overgelezen; dat zul je me wel vergeven. Je kent het handschrift.

Aan de hooggeboren Willibald Pirckheimer, raadslid van Neurenberg

19. Brief 1313.

20. Brief 1325.

21. Brief 1340 werd onderschept. Een afschrift daarvan werd meegestuurd met brief 1448, die Erasmus pas in september 1524 ontving.

22. Deze brief is niet bewaard gebleven; Georg antwoordde met brief 1448.