De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 10. Brieven 1356-1534

[p. 213]

1448 Van hertog Georg van Saksen
Dresden, 21 mei 1524

Georg, bij de gratie Gods hertog van Saksen, landgraaf van Thüringen en markgraaf van Meissen, groet Erasmus van Rotterdam, theoloog, en schenkt hem zijn genade en gunst

Toen uw brief^1. mij in de pinkstervakantie bereikte, stond er nog geen adres op; de bode verklaarde dat Mosellanus dit er eigenlijk aan toe had moeten voegen. Maar toen ik hem doorlas werd mij duidelijk dat hij voor mij bestemd was en voor niemand anders. U schrijft echter dat u al enkele keren per brief contact met mij gezocht hebt maar van mij geen antwoord hebt gekregen en dat dit bij u de verdenking doet rijzen dat u mij op een of andere manier beledigd hebt. Maar ik heb al uw brieven beantwoord, althans die ik ontvangen heb; om te zorgen dat u weet welke ik ontvangen heb, stuur ik nu een kopie mee van mijn vorige brief,^2. die een reactie is op uw vorige brief.^3. Als u in de tussentijd nog andere verzonden hebt moet u weten dat ze niet bij mij gearriveerd zijn. Als ze wel waren aangekomen zou ik het zeker niet zover laten komen dat u kon klagen over mijn gebrek aan wellevendheid in dezen, vooral omdat het mijn vaste gewoonte is om niemand, al is hij nog zo eenvoudig, zonder antwoord weg te sturen, mits wat die persoon geschreven heeft, een antwoord verdient.

Wat betreft uw spijt van de lof die u bepaalde mensen meer dan zij verdienden hebt toebedeeld, stel ik, ook al hebt u daar niet ten onrechte spijt van, toch het volgende vast: als u de personen die u bedoelt niet op deze manier behandeld had en hen niet met die ongegronde aanbevelingen onder de aandacht had gebracht, zou u al veel eerder dezelfde beledigende houding van hun kant ondervonden hebben dan nu. Dit zijn namelijk die vermaarde ‘daden van deugdzaamheid’, die uit deze bron van de ware leer geput worden. Dit zijn de ‘werken van naastenliefde’ die ons geleerd worden door Luther en andere lieden. Zij beroemen zich erop meer dan evangelisch te zijn terwijl zij eerder aan de letter hangen dan aan de geest. Dit is een trouw en eerlijkheid die meer dan Duits is, en die deze edelmoedige lui al overal hebben gedemonstreerd. Maar of zij die als de hoofden van deze sekte beschouwd willen worden, net zo zijn als de rest, de ledematen, is gemakkelijk te gissen. Ik voor mij zou liever gehad hebben, als zulke wensen iets uithalen, dat Eppendorf elders was geboren en niet afkomstig was uit mijn gebied; hoewel hij een sieraad voor dit land zou moeten zijn, heeft de goede man zich zo ontpopt dat hij veeleer een smet of een schandvlek is. Want wanneer ik mij voor de geest haal welke voortreffelijke eigenschappen u hem toen toegedicht hebt,^4. is er denk ik geen fraaier voorbeeld te verzinnen van een aan lager wal geraakt persoon wiens geweten en schaamtegevoel verdampt zijn.

1. Deze brief is niet bewaard gebleven.

2. Brief 1340.

3. Brief 1313; een afschrift daarvan was ingesloten bij brief 1325.

4. Zie brieven 1125, 1283, 1325.

[p. 214]

Werkelijk, had God u drie jaar geleden maar dit idee ingegeven om afstand te nemen van Luthers sekte! En had u dan maar zo afstand genomen dat u door publicatie van een geschrift dat tegen hen was gericht, bewezen had dat er tussen u en hen echt niets gemeenschappelijks is en dat er ernstige meningsverschillen bestaan! Hoeveel gemakkelijker was het dan immers geweest het toen nog oplaaiende vuur te blussen dan het nu te doven nu het zich tot een zo geweldige vuurzee uitgebreid heeft! Dus ligt, om eerlijk te zeggen wat ik vind, de schuld daarvan op de eerste plaats bij u. Want als u, toen de tijd hiervoor rijp werd en nog niet zo veel mensen door dit kwaad gegrepen waren, de houding tegenover Luther aangenomen had die u nu demonstreert en als u het strijdperk betreden had en daar serieus de rol van waarachtige vechter vervuld had, zou er geen reden zijn om ons zorgen te maken. Maar omdat u steeds zo met hem hebt gevochten dat u hem nooit gedreigd hebt met een open oorlog maar u hem alleen aanviel vanuit een schuilplaats en slechts met weinig effect, bijna zo alsof u met opzet niet wilde doden, is het gevolg dat de meningen van de mensen uiteenlopen: een deel is tot de conclusie gekomen dat u een vijand van Luther bent, een ander deel dat u met hem onder één hoedje speelt en voor het oog wel doet alsof u meningsverschillen met hem hebt maar in feite het met hem eens bent. Als u van deze onjuiste mening verlost wilt worden, zal het voortdurend nodig zijn dat u meteen open kaart speelt en eindelijk eens voor de dag komt en door openlijk met Luther slaags te raken voor de hele wereld van uw opvatting getuigt en tegelijk de kerk beschermt tegen die goddeloze ketterij. Als u dat niet doet, zullen allen eenstemmig en luidkeels laten weten dat u afbreuk hebt gedaan aan de waardigheid van de kerk en dat u geen rekening hebt gehouden met de zuiverheid van het evangelie en uw eigen plichten.

Onze vriend Mosellanus is overleden,^5. maar natuurlijk veel te vroeg, want hij was de grootste ster van de universiteit van Leipzig. Had God maar gezorgd dat hij langer mijn gulheid had kunnen ondervinden! Ik zou niets liever gehad hebben, wees daarvan overtuigd. Maar aangezien God anders beslist heeft, moeten wij gelaten zijn dood dragen; en we moeten alle moeite doen om in zijn plaats iemand te vinden die onze universiteit kan laten excelleren op de gebieden van het Grieks en van de goede literatuur, en die bovendien mijn landgenoten kan vormen tot mensen die leven volgens deugden en plichten. Als u iemand weet die hieraan beantwoordt maar die ook geen enkel contact heeft met Luthers sekte, wens ik dat u hem naar mij toe stuurt: hiermee zult u iets doen wat mij welkom is en waar die persoon geen spijt van zal krijgen.

Vaarwel. Vanuit Dresden, 21 mei 1524

5. Op 19 april 1524.