De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 10. Brieven 1356-1534

[p. 179]

1434 Aan Jean de Carondelet
Bazel, 30 maart 1524

Erasmus van Rotterdam groet Jean de Carondelet, aartsbisschop van Palermo

Om in één klap twee brieven kort te beantwoorden, een van u en een van de zeer doorluchtige Vrouwe Margaretha:^1. wat de Fransen mij aanbieden zijn geen luchtspiegelingen. Bisschop Poncher van Parijs bood mij jaren geleden,^2. toen hij te Brussel gezant was bij koning Karel (die toen nog geen keizer was), uit eigen naam vierhonderd gouden kronen plus vergoeding van mijn onkosten, bovenop de goedgeefsheid van de koning, en hij beloofde daarbij dat ik zelf over mijn vrije tijd en over mijn vrijheid kon blijven beschikken. Mijn afwezigheid mag helemaal niet meer afwezigheid genoemd worden: ik heb daarin zoveel boeken gepubliceerd, iets wat ik nooit gekund had als ik daar bij u was gebleven. Toch hadden de thesauriers mij bij mijn vertrek beloofd dat mijn jaargeld geen gevaar liep. Wat verder datgene betreft wat uwe Verhevenheid hieraan toevoegt, dat ik niet de schijn moet wekken overgelopen te zijn naar de vijand, daar heb ik eerlijk gezegd hartelijk om moeten lachen, alsof Erasmus iets met oorlog van doen heeft. Ik doe integendeel juist mijn uiterste best voor een convenant tussen de vorsten.

De koning van Frankrijk heeft via een bode^3. de reden gegeven waarom hij mij zo vaak heeft uitgenodigd. Hij heeft besloten in Parijs een Drietalencollege op te richten zoals dat in Leuven bestaat.^4. Hij wilde mij met de leiding belasten. Maar ik heb geweigerd, indachtig hoeveel afgunst en hoeveel opschudding ik in Leuven te verduren heb gehad van verscheidene theologen vanwege het Busleydencollege. Toch heeft mijn dienaar^5. na zijn terugkeer uit Frankrijk mij met duidelijke bewijzen aangetoond dat daar de functie van thesaurier voor mij klaar lag,^6. met een honorarium van duizend pond. De schatkist van mijn eigen vorst heb ik nog niet erg zwaar belast, want mijn jaargeld is er nog maar één keer uit betaald: de tweede betaling heb ik met kunst en vliegwerk verworven, zonder kosten voor de schatkist. Het leven is duur hier, vooral vanwege mijn veelvuldige ziekten, hoewel ik ook anderszins een niet zo zuinig bestedingspatroon heb. Inmiddels heb ik ook flink wat schuld opgebouwd zodat ik, als mijn gezondheid het mij zou toestaan te vertrekken, het misschien niet zou mogen van mijn schuldeisers.

1. Deze brieven zijn niet bewaard gebleven.

2. In 1517.

3. Claudius Catiuncula.

4. Het Collège Royal, voorloper van het huidige Collège de France, werd opgericht in 1530.

5. Hilarius Bertholf.

6. In Tours.

[p. 180]

Daarom zou ik het op prijs stellen als aan deze dienaar^7. van mij, als het kan, althans het geld van één jaar uitbetaald wordt om mijn armoede te verlichten. Ik stuur u de brief^8. van de keizer waarin hij diezelfde wens uit. Overigens zal ik, met of zonder jaargeld, keizerlijk onderdaan zijn en ik ben niet van plan u veelvuldig lastig te vallen met dergelijke futiliteiten.

Mijn beul de niersteen heeft mij het laatste jaar vaak zo flink te pakken gehad, vooral in juli en december, dat ik dood wilde en aan mijn leven wanhoopte. Want geen dood kan wreder zijn dan een aanval van niersteen. Toch zijn de problemen met Luther voor mij erger dan niersteen. Tegen een vriend durf ik ook nog dit te zeggen: de huidige tijdsomstandigheden nodigden er niet bepaald toe uit om terug te keren. U weet hoe fel ik de degens gekruist heb met bepaalde theologen vanwege de schone letteren, al voor Luthers opkomst. Nu is een zwaard overhandigd aan twee personen die van de schone letteren de scherpste afkeer hebben, Van der Hulst en Baechem. Iedereen weet wat voor iemand Baechem is, en op vele manieren heeft hij tot vandaag toe laten blijken hoe vijandig hij mij gezind is. Ik heb veel boeken geschreven voordat ik Luthers naam kende. Toch is hierin nog niets ontdekt dat overeenstemt met Luthers opvattingen. Het is trouwens gemakkelijk voor een vijand een mikpunt te vinden voor felle kritiek, en daar wordt de zaak helemaal door de theologen behandeld. Iemand die zij niet moeten, gooien ze in de gevangenis. Daar wordt de zaak in zeer kleine kring afgedaan; ook wie onschuldig is moet onverdiend lijden opdat geen afbreuk wordt gedaan aan hun autoriteit. Waar men helemaal de weg kwijt is, roepen zij dat men de zaak van het geloof moet steunen.

Hoewel deze toestand bij mij niet zo zwaar woog dat hij mij weerhield om terug te keren, zorgde hij toch, eerlijk gezegd, dat ik minder enthousiast was om weer naar Brabant te komen, vooral omdat er bij afwezigheid van de keizer niet veel steun is aan het hof. Kardinaal Campeggi is nu in Neurenberg, vastbesloten de onenigheid met Luther bij te leggen. Al drie brieven^9. heb ik van hem gekregen waarin hij mij uiterst vriendelijk uitnodigt hem te helpen omdat hij mijn medewerking wil hebben: ik weet trouwens niet wat die zal opleveren, behalve dat ik voorzie dat mijn oude dag, die eigenlijk met rust gelaten behoort te worden, aan woestelingen wordt blootgesteld en dat ik, terwijl ik het graag allen naar de zin wil maken, van twee kanten aangevallen word. Als ik me kan verontschuldigen tegenover de kardinaal, zal ik me naar u toe haasten zodra de Duitse kachels gedoofd zijn, mits ik in staat

7. Waarschijnlijk Lieven Algoet.

8. Misschien een afschrift van brief 1380 (als Erasmus deze brief ooit heeft gekend).

9. Deze brieven zijn niet bewaard gebleven.

[p. 181]

ben hier de schulden af te lossen die ik tegen mijn gewoonte in heb moeten maken. Moge de goede, almachtige Christus uwe Hoogheid nog lang in goede gezondheid en voorspoed bewaren.

Bazel, woensdag na Pasen 1524