De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 10. Brieven 1356-1534

[p. 157]

1422 Aan Lorenzo Campeggi
Bazel, 21 februari [1524]

Erasmus van Rotterdam groet Lorenzo Campeggi, gezant kardinaal

Uw eerste brief^1. had mij al geweldige blijdschap bezorgd vanwege het nieuws dat Clemens vii uit de door het lot zo begunstigde familie der Medici aan het roer van de wereld was gezet: ik ken hem alleen maar uit uw brief en uit die van Pace,^2. maar toch heb ik een bijzonder sterk voorgevoel dat dit een groot geluk betekent - en ik denk dat mijn gevoel mij niet bedriegt. Mijn vreugde werd nog verdubbeld door uw tweede brief,^3. met het bericht dat u naar ons Duitsland afgevaardigd bent om met uw gezag en met uw wijsheid de noodlottige woelingen van de laatste tijd tot bedaren te brengen; zij vormen voor iedereen van goede wil een grote last maar mij in elk geval mishagen zij zo dat ik het leven beu word. Hoewel u een taak hebt gekregen vol moeilijkheden en met veel vervelende kanten, is er goede hoop dat u met uw slimheid en uw voorzichtigheid die even groot is als uw vriendelijkheid, elk probleem de baas zult worden, vooral als Christus uw eerbiedwaardige pogingen tot successen maakt. Ik hoop in staat te zijn hier dan een steentje aan bij te dragen! Niets liever dan daaraan werken in mijn laatste levensdagen. Maar dit arme lijf van mij, op zichzelf al zwak, wordt met de dag zwakker van ouderdom. Het wordt zo vaak belaagd door de gruwelijkste niersteenpijnen dat het permanent in levensgevaar is. In de maand juli heb ik het zo lang en zo zwaar te verduren gehad dat ik geen hoop van leven meer had: maar nog veel erger voor Kerstmis, toen doodgaan mijn liefste wens was en ik wanhoopte aan mijn leven. Want geen enkele dood kan heftiger zijn dan deze foltering. Door die kwalen is de kracht van dit arme lichaam zo verzwakt en gebroken dat ik zelfs met de opperste matigheid slechts met moeite in leven blijf. Daarom heb ik mijn paarden al een tijdje geleden verkocht: ik heb geen hoop meer dat ik nog ooit de gang van een paard kan verdragen.

Als ik de kracht ervoor al zou hebben, kon ik in deze tijd toch niet komen om uwe Hoogheid te ontmoeten omdat de reis door een land vol tegelkachels zou voeren: van de stank daarvan ga ik al dood als ik die zelfs maar één maaltijd moet verduren. Dit dwingt mij om in Bazel in mijn eigen huis te verblijven, dat een vertrek heeft met een open haard; dit kost me wel veel

1. Deze brief is niet bewaard gebleven.

2. Deze brief is niet bewaard gebleven.

3. Evenmin bewaard gebleven; de brief was gedateerd 1 februari.

[p. 158]

geld en het vergt ook de nodige zorgvuldigheid. Ten slotte, tot halfvasten^4. moet ik hier beschikbaar blijven in verband met dingen die ik nu aan het schrijven ben en die meteen door de drukkers ter perse gelegd worden. Maar ik heb besloten van de zomer een poosje vrij te nemen van alle zware inspanningen. Dus als mijn gezondheid dan een beetje beter is zal ik, wanneer de tegelkachels van de Duitsers niet meer stinken, graag naar u toe komen, tenzij er dan iets gebeurd is wat mij naar elders roept. Want de keizer en de zeer doorluchtige Margaretha roepen mij terug naar Brabant om deel te nemen aan het gezantschap dat zij nu samenstellen en dat zij naar Rome willen sturen om hun gehoorzaamheid aan de nieuwe paus te betonen.

Maar in die tussentijd staan mijn diensten tot uw beschikking op elk gebied waarop ik u kan helpen. In Duitsland heb ik geen enkel gezag. Eens was ik geliefd, maar ik ben helemaal uit de gratie geraakt toen ik ‘een tegenstander van het evangelie’ werd, zoals zij dat noemen. Ik heb zoveel haat gewekt tegen mezelf dat ik liever doodging. Ik ga ook nog liever dood dan de eendracht van de kerk te verbreken en me aan te sluiten bij een of andere factie. Maar mijn geleerdheid is onder de middenmaat. Toch zal ik niet alleen datgene wat ik zelf in huis heb met genoegen bijdragen aan deze zaak, maar ik zal ook geleerde vrienden om adviezen vragen: hier heb ik er bijvoorbeeld een die voortreffelijk is, Ludwig Baer, proost van de collegiale St.-Pieterskerk, een man met schitterende gaven van lichaam en geest, die het hoogste gezag heeft bij zijn eigen mensen vanwege zijn edele afkomst, zijn eerlijke leefwijze en zijn buitengewone geleerdheid. Want hij heeft vroeger in Parijs de eerste plaats behaald bij de promotie van theologen.

Intussen moet ik evenwel oppassen dat ik niet verscheurd word door de Duitsers (om ze niet de maffen te noemen) voordat ik Duitsland ga verlaten. Want er zijn veel lieden die zich trots evangelisch noemen maar beter duivels kunnen heten en die tot alles in staat zijn. Om een of andere reden hebben zij het vooral op mij gemunt en rekenen ze het mij aan dat zij niet kunnen triomferen: want zo praten zij. Er zijn al enkele pamfletten op me afgevuurd, andere houden zij schietklaar en daar dreigen ze mee.^5. Ik ben er zeker van dat u in uw wijsheid de zaak zult aanpakken met de beste inzichten: ik denk dat uw onderneming de grootste kans van slagen heeft als u de hoogste onpartijdigheid tentoonspreidt en als u laat zien dat u deze kwaal veeleer wilt genezen dan de kop indrukken; dat u het onkruid niet zo wilt wieden dat u tegelijk ook de tarwe uit de grond rukt^6. en dat u bereid bent bepaalde dingen te veranderen die veranderd kunnen en moeten worden, zonder schade aan de apostolische waardigheid en de evangelische rechtzin-

4. De vastentijd liep in 1524 van 10 februari tot 26 maart.

5. Zie brieven 1405 en 1406.

6. Vgl. Mattheus 13:24-30.

[p. 159]

nigheid. Intussen zullen zij ophouden met die oproerige pamfletten en dat opstandig gestook totdat onder het gezag van paus en vorsten iets vastgesteld wordt dat de algemene eensgezindheid herstelt en na het herstel stevig verankert. Duitsland is heel groot. Als u dit land tot vrede weet te brengen, hebt u iets bovenmenselijks verricht.

Het bovenstaande heb ik geschreven om mee te geven aan de bode die mij uw brief uit Augsburg heeft bezorgd: daags voor Petrus' Stoel^7. heeft hij de brief bezorgd die u op 1 februari in Rome geschreven had. Zodra ik zeker weet waar uwe Eminentie zich bevindt zal ik uitvoeriger schrijven, vertrouwend op uw vriendelijk begrip, en als er iets gereed is geef ik dat ook mee aan een vertrouwd persoon van wie ik zeker kan zijn; als ik zo iemand niet kan vinden, zal ik mijn eigen dienaar sturen. Vandaag heb ik ook aan paus Clemens geschreven en hem zijn exemplaar van de parafrase gestuurd.^8. Als u hem schrijft, wat u vaak doet, spoort u hem dan alstublieft aan om de waanzin van Zúñiga in toom te houden;^9. zolang die man zich laat leiden door zijn eigen zieke geest en door de persoonlijke haatgevoelens van bepaalde lieden, doet hij afbreuk aan de zaak van de paus. Moge de goede en almachtige God u in gezondheid en voorspoed bewaren.

Bazel, 21 februari 152<6>

7. 21 februari.

8. Zie brief 1414 (gedateerd 13 februari, maar samen met deze brief verzonden).

9. Zie brief 1410, noot 1.