De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 10. Brieven 1356-1534

[p. 16]

1358 Aan Pierre Barbier
Bazel, 17 april 1523

Erasmus van Rotterdam aan Pierre Barbier, kapelaan van paus Adrianus, gegroet

Een mooie beschrijving geef jij ons van de verheven bedoelingen van de paus. Dat gedeelte van je brief,^1. beste Barbier, heb ik werkelijk met groot genoegen gelezen. Binnenkort publiceer ik een korte aansporing aan de christenen om de goddeloze geschillen achter zich te laten en naar eendracht te streven. Daarin zal ik het vrome en oprechte voorstel van de paus zo formuleren, dat naar ik hoop die aanbeveling er substantieel toe zal bijdragen de zaak tot een oplossing te brengen, vooral als de Duitsers merken dat hij er niet voor terugdeinst de zaken uit de weg te ruimen die ook vrome mensen bezwaren, die het geweten van allen aan banden leggen terwille van het winstbejag van enkelen, en als zij ten slotte merken dat hij zelfs voor Luther geen onverbiddelijke rechter zal zijn. Want wat Luther schrijft over de tirannie, de hebzucht, het schandelijke gedrag van de Romeinse curie, ach beste Barbier, was dat maar onwaar! Ik zelf ben nog steeds akelig bang dat de zaak op een openlijk conflict uitloopt. Men verschuilt zich achter de evangelische vrijheid, maar niet iedereen kijkt in dezelfde richting. Sommigen zoeken onder deze valse schijn de dwaze vrijheid slaaf te worden van hun vleselijke gevoelens. Anderen weer zijn jaloers op de rijkdom van priesters. Er zijn er ook die even duchtig uit zijn op het roven van andermans bezittingen als ze hun eigen bezit duchtig vergooien aan wijn, lichte meisjes en dobbelen. Ten slotte zijn er mensen wier belangen zodanig zijn dat rust voor hen niet veilig is. Maar bij deze groep zijn er enkelen die zouden wensen dat de misbruiken die de kerk binnengeslopen zijn, rechtgezet worden, zo mogelijk zonder ophef. Wanneer de zaken zo verward zijn als bij een brand, zal eenieder roven wat hij steeds al had willen hebben.

In de eerste plaats moet men dus oppassen dat er zeker geen openlijk conflict ontstaat; ik hoor dat dit in Erfurt gebeurd is, waar elke dag wel een paar doden vallen. Bij ons is het gelukkig nog niet tot een handgemeen gekomen (hoewel door de stompzinnige onverbiddelijkheid van Baechem en zijn collega bepaalde mensen onwaardig behandeld zijn); afgezien daarvan kent de wederzijdse slachting geen einde. Cornelis Hoen, een voortreffelijk iemand, is naar ik hoor door het hof in zijn vroegere positie hersteld. Met een list hadden ze hem ergens naar een burcht gesleept: daar zouden ze hem

1. Deze brief is niet bewaard gebleven.

[p. 17]

schuldig verklaard hebben aan ketterij - want op dit terrein argumenteert Baechem beter dan in een collegezaal - maar hij is ter plekke bevrijd door de edelen van Holland. Hij was ketters omdat hij het waagde in discussie te gaan met Baechem. Ook Cornelis^2. is in zijn vroegere positie hersteld, maar hij heeft lange tijd onverdiend te lijden gehad. Pas nu is ook mijn vriend Nicolaas^3. in ere hersteld, een zeer rechtschapen man. Ongetwijfeld is de billijkheid van de paus deze mensen te hulp gekomen; maar hij zou nog juister handelen als hij die mensen zou ontwapenen die door hun gedragingen gehaat zijn bij allen, goeden en kwaden, vooral in een zo moeilijke kwestie. Die karmeliet^4. met zoveel autoriteit wapenen, zeg nou zelf, was toch hetzelfde als het zwaard in handen geven van een gek? Ik zal mij onafgebroken zo gedragen, dat de afloop van dit alles duidelijk zal maken dat ik niets anders voor ogen heb dan de glorie van Christus en het publieke nut.

Onlangs heb ik aan de paus geschreven,^5. nog sneller dan voor de vuist weg, nogal vrij en misschien wel vrijpostig, maar zeker oprecht; ik was namelijk getipt over een zekere proost, kanunnik bij de heilige Donatianus in Brugge, een betrouwbare man die spoedig af zou reizen.^6. Ik had nauwelijks tijd om over te lezen wat ik geschreven had. Ik heb goede hoop dat zijn vriendelijkheid dit vertrouwen van een eenvoudige geest goed zal opvatten. De huidige bode leek mij minder betrouwbaar: daarom houd ik het nu tamelijk beknopt, maar ik zal uitgebreider schrijven zodra ik iemand vind aan wie ik mijn brief veilig kan toevertrouwen. Vaarwel, mijn beste.

Bazel, 17 april 1523

2. Cornelis de Schrijver was in februari 1522 gearresteerd op last van de inquisiteurs Frans van der Hulst en Nicolaas Baechem. Pas in het najaar van 1523 kon hij uit zijn Brusselse gevangenis terugkeren naar Antwerpen. Niet eerder dan in 1540 kreeg hij zijn betrekking als stadsambtenaar terug.

3. Nicolaas van Broeckhoven was samen met De Schrijver gearresteerd, maar werd al na enkele maanden vrijgelaten.

4. Baechem.

5. Brief 1352.

6. Het is niet bekend om wie het gaat.