De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 9. Brieven 1252-1355

[p. 360]

1351 Van Pieter Wichmans
Mechelen, 22 maart 1522/3

Ik groet je. Nooit had ik gevreesd dat het lot (hoewel ik zijn krachten dikwijls ondervonden had) eens zo tegen mij tekeer zou gaan dat dit mij het brandmerk zou bezorgen, waarmee jij in je brief^1. mij lijkt te bestempelen. Je zou dit zeker niet gedaan hebben, als iets van de bestendigheid van mijn handelwijze in je geheugen was blijven zitten. Want dan zou vaststaan dat ik door mijn onwankelbare toewijding (die nooit van betrouwbaarheid verstoken is) te veel gedreven werd om huichelachtig en onstandvastig tegen onze vriendschap iets onhandigs te begaan. Wat, zou ik, vraag ik je, een aardworm die minder dan niets waard is, zelfs als ik diep beledigd was, tegen jou, iemand als een Atlas, kunnen uitrichten? Zou ik kritiek op je geschriften moeten leveren, waarin jij om iedere criticus een handvat te ontnemen zo kort en openlijk tegen Sancho Caranzaga^2. jouw mening uitspreekt? De paus heeft deze geschriften die over de hele wereld bekend zijn geworden, in een officiële brief^3. hemelhoog geprezen; daarin legt hij wat er van de kerk over is (men jammert over het feit dat deze geen achting meer geniet) op jouw schouders. In elk geval kunnen de mensen alleen maar op grond hiervan over jou oordelen, omdat jij niets anders bent dan de humaniora. Daarom beleef ik er geen genoegen aan deze notoir schaamteloze leugen verder te verspreiden.

Jij wilde mij dit meedelen ‘om te voorkomen dat slechte mensen een handvat geboden wordt’. Ik betaal je met gelijke munt terug en wil dat jij door deze brief weet dat ik in het geval van Schrijver en zijn collega^4. die bij monniken^5. worden vastgehouden, mij honderd keer tegen een opwelling van barmhartigheid heb verzet, en dat niet zonder enorme innerlijke strijd. Hoewel de broeders mij herhaaldelijk uitnodigden en een of andere magistraat^6. mij aanspoorde voor de vrijlating van genoemde collega te zorgen (ik zwijg verder over de gevangenen), heb ik zelfs de plaats niet bezocht (ik wilde eerlijk handelen en elk handvat weghalen).

Maar ‘vrienden delen dit per brief mee’. Dit geef ik eerlijk toe, omdat jij alle mensen van verleden, heden en toekomst door je goddelijke geschriften

1. De brief is niet bewaard gebleven.

2. Bedoeld is Sancho Carranza.

3. Brief 1324.

4. Nicolaas van Broeckhoven.

5. Misschien de franciscanen in Brussel.

6. Waarschijnlijk de ‘consul Urselius’, die Schrijver hielp naar Antwerpen terug te keren.

[p. 361]

voor je gewonnen hebt. Een paar mensen ken ik, die in deze woelige tijd (ik spreek geen oordeel over iemand uit) zonder zich in te houden jouw naam in het openbaar noemen. Het zijn Sucket, de secretaris Adriaan Wiele en Maarten Davidts met de hem eigen bescheidenheid. Ik zou mij bij hen als derde of vierde voegen, als jouw vrienden mij niet buitengesloten hadden. Met Pieter Gillis sprak ik één keer over jouw boeken^7. en drie keer met Goclenius die naar je informeerde. Verder sprak ik met Van Dorp bij de dood van Jan Sucket, met de arts die gehuwd is met de dochter van wijlen Jan Sucket^8. en altijd als hij me ziet, mij naar jouw gezondheid vraagt, en met Herman,^9. die tot het gevolg hoort van de aartsbisschop van Palermo,^10. een zeer vrijgevige heer. Met niemand anders heb ik een woord gewisseld dan met meester Frans van der Hulst. Maar, in hemelsnaam, niemand van hen heeft, tenzij ik mij vergis, dit over mij aan jou geschreven.

Ik houd mijn woede in; maar één punt blijft er nog over. Schrap mij van de lijst van je vrienden of - wat je conform je vooraanstaande positie moet doen - laat mij weten wie deze vrienden zijn, zodat ik kan aantonen dat het geen vrienden zijn of dat ze liegen, wie ze ook mogen zijn. Ik zal mijzelf trouw blijven, niet omdat jij Erasmus bent, was of zult zijn (jij laat wie je maar wil met je pen leven of sterven), maar alleen omdat ik jou volledig toegewijd ben en ik jou mijn vriend zal noemen, je erkentelijk zal zijn en respect voor je zal hebben. Vaarwel.

Mechelen, deze 22 maart, Franse tijdrekening

Je zeer toegenegen Pieter Wichmans, priester, je gastheer op het platteland en die omdat hij bovengenoemd brandmerk niet verdient, een onterechte boete betaalt

Ik ben verheugd over het officiële schrijven van de paus.^11. Als je mij toch tot je vrienden rekende, zou ik je adviseren van zijn bladeren en vruchten aan de buitenkant heerlijk te genieten zonder je tanden te hard in de kern te drukken.^12.

Aan de monarch van de humaniora, de heer Erasmus van Rotterdam

7. De boeken die Erasmus in het College De Lelie aan de zorg van Jan de Neve had overgelaten; zie brief 1355.

8. De dochter van Jan Sucket, Maria, was gehuwd met Jan Vrancx.

9. Herman Lethmaet.

10. Jean de Carondelet.

11. Brief 1324.

12. Vgl. Horatius, Satiren ii, 2, 77-78.