De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 9. Brieven 1252-1355

[p. 340]

1345 Aan Herman Lethmaet
Bazel, 21 februari 1523

Ik groet je hartelijk. Ik had mijn Hilarius al aan jouw mecenas^1. opgedragen, voordat jouw brief mij hiertoe opriep. Aanvankelijk had ik het werk bestemd voor de koning van Frankrijk. Maar hoewel mijn vrienden het mij afraadden, veranderde ik mijn plan vanwege deze rumoerige gebeurtenissen,^2. die voor alle humaniora de grootste vijanden zijn. Ik zie daar geen eind aan komen, tenzij er een deus ex machina verschijnt. Daarom zou ik je met je positie aan het hof eerder gelukwensen, als de tijden rustiger waren. Het getuigt van je vriendelijkheid dat je mij bedankt, maar je siert jezelf met je voortreffelijke kwaliteiten, waarmee jij naar ik vertrouw op jouw beurt Christus zult eren, aan wie wij alles te danken hebben. Want jij lijkt mij om veel redenen bijzonder gelukkig, als jij voor de rest alles maar met verstandig beleid regelt. Ik weet dat je dit zonder een adviseur zult doen. Kon ik maar wat doen om jou aanzien te verlenen! Ik zal zeker geen enkele gelegenheid voorbij laten gaan. Wat een gezantschap naar Engeland betreft denk ik dat het in deze woelige tijden niets zal worden. Maar als er toch iets gebeurt, zal ik ervoor zorgen dat al mijn vrienden ook jouw vrienden zijn.

De paus van Rome heeft in een uitvoerig schrijven^3. vol welwillendheid van zijn goede gezindheid ten opzichte van mij getuigd. Zelf heeft hij dit grotendeels gedicteerd, zoals Barbier^4. in zijn brief verzekert. Hij biedt mij ook een heel eervol dekenaat aan.^5. In mijn eerstkomende brief aan hem zal ik jou eervol vermelden.^6.

Mijn raad heb je niet nodig. Zoals de tijden nu zijn, moet je beslist een gezagvolle positie verwerven, die een mens tegen minachting beschermt. Over het verblijf aan het hof heb ik een grappige brief geschreven, maar ook met serieuze bedoelingen. Hij bevindt zich in mijn werk over de methode van het brieven schrijven.^7. Ik weet dat jij ervoor zult zorgen bij maaltijden altijd nuchter te blijven. Dit zal je veel gezag opleveren. Het verlangen naar roem, zelfs als het op enigerlei wijze de geest prikkelt, moet je met uiterste inspanning verborgen houden, zowel in je kleding als bij je taalgebruik. Het hof heeft een goede neus. Bij discussies moet je zorgen, dat je nooit zoals scholastici opgewonden raakt. Je moet niet altijd, met iedereen en over elk onderwerp strijden. Op die manier zul je meer waard zijn en het minder druk

1. Jean de Carondelet; zie brief 1334.

2. Zie brief 1283, noot 1.

3. Brief 1324.

4. Zie brief 1341, noot 6.

5. Erasmus hoorde dit ongetwijfeld mondeling van Fabri, die aan het eind van brief 1324 wordt vermeld.

6. Wellicht in het ontbrekende deel van brief 1352.

7. Afgedrukt in De conscribendis epistolis, asd i, 2, p. 499-502.

[p. 341]

last hebben. Belangrijke personen moet je met ontzag benaderen, maar vooral degenen die de meeste macht hebben. Je dient voor iedereen vriendelijk te zijn, weliswaar niet op een onderdanige manier, maar zo dat je zonder arrogant te zijn je bewust bent van je waardigheid als theoloog. Een godsdienstige houding verdient ook aanbeveling. Over zaken die het hof aangaan, dien je niet al te vrij te spreken en niet direct naar voren te brengen wat jouw mening is. Als je een advies geeft, laat het dan eerlijk en zo min mogelijk schadelijk zijn. Als je gedwongen wordt partij te kiezen, ga dan naar de kant met het meeste succes. Als het kan, moet je je zo weinig mogelijk in de affaire Luther mengen. En als je iets doet, denk er dan altijd aan eerlijk te zijn. De talen en de humaniora dien je met kracht te beschermen. Want zij worden door Frans van der Hulst en Baechem meer vervolgd dan Luther. Dit zal je de sympathie van heel veel mensen opleveren, vooral van de jonge generatie die overal opgroeit. Deze storm zal ook niet lang kunnen duren. Het ga je goed.

Deze brief die ik op jouw verzoek nogal vrijmoedig heb geschreven, moet je in het vuur gooien. Want ik bewaar geen kopie.

Bazel, 21 februari 1523

Je toegenegen Erasmus

Ik was niet zeker van de voorvaderen van de aartsbisschop;^8. anders had ik in het voorwoord meer hierover geschreven. Ik twijfelde of zijn vader kanselier was geweest of zijn grootvader. Niemand kon me zelfs zijn naam noemen. Opnieuw vaarwel.

Aan de uitmuntende theoloog Herman Lethmaet van Gouda, in het gevolg van de keizer

8. Zie noot 1.