De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 9. Brieven 1252-1355

[p. 178]

1329 Aan Adrianus VI
Bazel, 22 december 1522

Erasmus van Rotterdam groet Zijne Heiligheid Adrianus VI

Heilige vader, opnieuw stuur ik u via de algemene bode van de stad Bazel een blijk van mijn genegenheid jegens u en mijn vastbesloten gehoorzaamheid aan uw stoel, voor het geval dat u wellicht het boek^1. dat ik u eerder stuurde, nog niet ontvangen hebt. Op dat moment had ik niets anders bij de hand. Als een betere gelegenheid zich voordoet, zal ik mijn plicht niet verwaarlozen. Niets kan chaotischer zijn dan deze tijden, omdat het daarin bijzonder moeilijk is iedereen ter wille te zijn. Ik heb in elk geval tot nu toe aan mijn geweten gehoor gegeven en ik hoop dit voor Christus ook te zullen bewijzen. De storm van de gebeurtenissen is gecompliceerd. Alles is door wapens, meningsverschillen, hartstochten, partijvorming en haatgevoelens verscheurd. De wereld kijkt alleen naar u in de hoop dat u voor de mensheid helder weer terugbrengt.

Indien Uwe Heiligheid mij daartoe opdracht geeft, durf ik het aan in een geheime brief mijn plan^2. te melden. Als dat niet verstandig is, is het tenminste eerlijk. Hiermee kan dit kwaad zo worden uitgeroeid, dat het niet gemakkelijk weer ontspruit. Want men bereikt weinig resultaat, als het met geweld zó onderdrukt wordt, dat het daarna met groter gevaar opnieuw om zich heen grijpt, zoals bij slecht verzorgde zweren het geval is. Bij zware stormen laten stuurlieden, hoe ervaren zij ook zijn, zelfs toe dat zij door iedereen gewaarschuwd worden. Mozes wees de raad van Jetro niet af, ook al ben ik geen Jetro.^3. Maar bij Horatius geeft Davus toch ook een betrouwbaar advies aan zijn heer.^4. Als iets aannemelijk wordt gemaakt, kan men het gebruiken. Als dit niet het geval is, zal de zaak zonder risico in vergetelheid raken, omdat behalve wij tweeën niemand ervan zal weten. Wij, nederige mensen, zien en horen wellicht zaken die niet te verwerpen zijn, terwijl die aan de belangrijkste mensen ontgaan.

Ik denk dat men vooral daarop moet letten, dat de persoonlijke haatgevoelens van enkele lieden het algemene belang van de wereld en van Christus niet schaden. Laat het gezag van mensen zo beschermd worden, dat het gezag van Jezus Christus niet verraden wordt, die als enige zelf gisteren, heden en in de toekomst is.^5. Ik heb in het verleden met enkele zaken nogal vrijmoedig de spot gedreven^6. - die rustige tijd kon dat toen verdragen - zon-

1. Arnobius; zie brieven 1304 en 1310.

2. Zie brief 1352.

3. Exodus 18:17-26.

4. Horatius, Satiren ii, 7.

5. Hebreeën 13:8.

6. In de Lof der zotheid en andere satirische werken zoals Julius voor de hemelpoort.

[p. 179]

der te vermoeden dat een periode als deze zou verschijnen. Omdat ik zie dat het christendom ernstig in gevaar gebracht wordt, moet men nu op alle manieren waakzaam zijn en zich absoluut niet overgeven aan persoonlijke gevoelens. Ik zou geen onheilsprofeet willen zijn. Toch zie ik dat er meer gevaar dreigt dan ik zou willen of dan velen beseffen. Moge Christus alles een goede afloop bezorgen.

De stad Bazel beleeft een grote bloei met zijn vele kwaliteiten en voelt om veel redenen, vooral om het concilie dat hier ooit gehouden is,^7. een bijzondere genegenheid jegens uw stoel. Daarom verdient hij naar mijn oordeel de gunst van Uwe Heiligheid, vooral omdat wat hij vraagt niet onbillijk en niet moeilijk is.^8. Men heeft mij verzocht dit aan de brief toe te voegen, hoewel het niet nodig is. Indien Uwe Heiligheid zich verwaardigt mijn gehoorzaamheid te testen, mag u mij opdragen wat u wilt. Als ik niet direct en blijmoedig gehoorzaam, moet u Erasmus niet tot uw vrienden rekenen. Moge de geest van onze heer Jezus u en al uw inspanningen leiden naar heil van de wereld en de glorie van God.

Bazel, 22 december 1522

7. Concilie van Bazel, 1431-1439.

8. Wat het verzoek aan Rome inhield, is niet bekend.