De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 9. Brieven 1252-1355

1320 Van Herman Lethmaet
Gent, 12 november [1522]

Ik groet je hartelijk. Je kunt je, mijn voortreffelijke Erasmus, moeilijk voorstellen hoeveel eer je me hebt bewezen met die twee aanbevelingsbrieven.^1. Door deze prikkels van je als het ware aangezet, zal ik mijn best doen voor iedereen duidelijk te maken dat jij in zoverre niet gelogen hebt dat je mij ooit tot energieke navolger uitroept van het mooiste voorbeeld waartoe je iemand kunt aansporen; en dan ben ik niet degene die jij nu zo hemelhoog prijst. Je kunt mijn geluk volledig maken, als je doorgaat mij op deze manier te prijzen. Zelf denk ik dat ik het juist aan jouw brieven te danken heb dat ik nu aan het hof verkeer. De zeer eerwaarde aartsbisschop van Palermo, hoofd van de Geheime Raad van de keizer, heeft mij met een zeer vriendelijke brief hierheen gelokt. Ik vraag je om aan hem een van je eigen werken die eerstdaags verschijnen, of een werk van oude auteurs die je opnieuw uitgeeft, op te dragen.^2. Zijn naam is Jean de Carondelet. De loffelijke verdiensten van de man of van zijn voorvaderen zijn jou voldoende bekend, denk ik, zodat ik daar niets over hoef te zeggen.^3. Jou brengt hij in elk geval vaak op een eervolle manier ter sprake, zodat er niets aan toe valt te voegen. Dit doen ook alle andere hovelingen, hoewel zij anders geen muzenvrienden zijn.

1. Slechts één brief is overgeleverd (brief 1238).

2. Erasmus voldeed direct aan dit verzoek; zie brief 1334.

3. Erasmus bleek veel minder hiervan te weten; zie het einde van brief 1345.

[p. 163]

Om eerlijk te zeggen heb ik mijzelf niet tegen mijn zin tussen hen geplaatst. Weet je waarom? Omdat ik natuurlijk op buit uit ben. Zodra ik de vette buit binnen heb, ligt het in mijn bedoeling, beste Erasmus, naar de muzen terug te keren, hoewel het nu juist aan het hof met mij en de muzen niet slecht gaat. Maar als de hoop op buit mij bedriegt, zal ik in elk geval werkelijk bereikt hebben, wat voor mij een tweede reden was het hof te volgen, namelijk om ervaring te krijgen met de gewoonten, bezigheden, de aard en vooral de intriges van het hof. Intussen raak ik goed bekend met het grootste deel van de wereld. Juist dit dacht en hoopte ik aan het hof te kunnen bereiken. Want daar kon men de wereld, zo groot als hij is, met zekerheid als vanaf een hoge uitkijkpost aan alle kanten via alle volkeren en alle talen nauwkeurig aanschouwen. Intussen zie ik ook uitstekende voorbeelden om lastige zaken aan te pakken. Want één Athenaeus, één Plinius leveren een groot deel van de verzamelde kennis van de kunsten en indien je de menselijke samenleving met boeken vergelijkt, is zij werkelijk een levend boek; dan levert één hof verreweg het grootste deel van de onmetelijke kennis om met kwesties om te gaan. Wie, vraag ik, wie zou niet door zulke prachtige zaken aangetrokken worden? Vooral als men bovendien wordt uitgenodigd en ook als dat op eervolle wijze gebeurt en men de uitnodiging krijgt van de voorzitter van de Hoge Raad en zelfs de belangrijkste persoon van het hele keizerlijke hof?

Maar stel dat ik van alle voordelen die ik heb opgenoemd, beroofd word. Als ik alleen maar aan het hof kan bereiken dat ik naar Engeland word afgevaardigd en wel om daar de belangen van dit rijk te behartigen, zal ik nooit spijt van mijn daad hoeven hebben. Naar mijn mening is het niet erg moeilijk te bereiken waar ik bijzonder naar verlang, namelijk om met het geleerde hof van een geleerde koning kennis te maken.

Je weet nu wat mijn plan is, grote Erasmus. Nu is het jouw beurt mij in de onzekerheid van mijn leeftijd met jouw advies te steunen. Want eerlijk gezegd ben jij verplicht aan de mensen van mijn leeftijd, dat wil zeggen allen die de fase van de jeugd doorlopen hebben en dat deel van de letter van Pythagoras^4. bereiken waar deze zich splitst, dat je als de enige en echte Odysseus^5. van onze tijd ons herhaaldelijk je commando laat horen. Want dat is verreweg het gevaarlijkste moment van ronduit alle kwesties die zo moeilijk, zo uiteenlopend en zo ingewikkeld op de mensen in hun leven afkomen. Minder erg was het moment waarop Lucianus^6. verscheurd werd tussen on-

4. De Griekse letter Υ (upsilon), die een tweesprong aangeeft; zie bijv. Persius, Satiren iii, 56.

5. Homerus, Odyssee ix, 488-489.

6. In De somnio sive vita Luciani, door Erasmus uit het Grieks vertaald (asd i, 1, p. 472-487).

[p. 164]

derwijs en beeldhouwkunst en Heracles zelf tussen deugd en genoegen, zoals Cicero^7. dit ontleent aan Prodicus. Ik heb voor dit verhaal dikwijls grote bewondering gehad, maar nu begon ik het voor het eerst te begrijpen, nadat ik de school en de tocht die mij door mijn leraren was voorgeschreven, had verlaten en bij de driesprong was blijven staan. Ik was aan mijn eigen beslissing overgelaten, uitermate onzeker welke kant uit te gaan, totdat jij mij als het ware met je vinger de weg wijst die ik moet inslaan. Dit is wat ik je smekend vraag, voorovergebogen voor je heilige knieën.

Moge Christus jou lang en gezond laten leven tot voordeel van ons, de humaniora en de heilige schrift.

Gent, 12 november

Herman Lethmaet uit Gouda

Zou je mijn hartelijke groeten willen overbrengen aan Baer, Beatus en Glareanus? Het ga je goed.

Aan Erasmus, vorst van de humaniora, Bazel

7. De officiis i, 32, 118.