De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 9. Brieven 1252-1355

1306 Van Juan Luis Vives
Leuven, 15 augustus 1522

Vives aan Erasmus

Diep bezorgd ben ik en zal dat zijn, totdat ik met enige zekerheid weet of de rest van mijn boek bij je aangekomen is. Ik heb het via een jongeman uit Keulen^1. op advies van Conradus^2. op 15 juli verzonden, omdat Karel^3. over zijn vertrek een ander besluit genomen had dan hij had meegedeeld toen Georg^4. hier was. Er blijft niets over dat via Hilarius^5. gestuurd kan worden. Ik heb hem nog niet gezien. Naar men zegt is hij naar Antwerpen vertrokken en keert hij binnenkort weer terug. Ik overweeg hem deze brief te laten bezorgen. Die schrijf ik terwijl ik niet helemaal hersteld of gezond ben, maar

1. Zie het begin van brief 1303.

2. Waarschijnlijk Conradus Goclenius.

3. Waarschijnlijk Karl Harst.

4. Naam van een bode.

5. Hilarius Bertolph.

[p. 139]

een beetje minder pijn heb dan de afgelopen dagen. Want sinds ik met Augustinus klaar ben, heb ik mij niet meer gezond gevoeld. In deze en de afgelopen week voel ik mij helemaal gebroken en zijn mijn spieren als het ware door vermoeidheid en slapheid krachteloos. Daardoor lijkt het alsof tien torens met hun onnoemelijk gewicht en ondraaglijke massa op mijn hoofd rusten. Dat zijn de vruchten van mijn studies en de beloning voor het mooiste werk. Maar wat helpen het werk en goede daden? Wat jij over een kraamvrouw zegt, past zo mooi bij mij dat ik drie dagen na de voltooiing van Augustinus met een nieuw boek ben begonnen.^6. ‘Zo,’ zul je zeggen ‘voedt je geest zich met werk.’^7. Maar, neem van me aan, ik wil twee of drie maanden volledig besteden aan het herstel van de krachten van mijn geest, zodat zij door rust en ontspanning worden teruggeroepen zoals bij braakliggende akkers.

Ik wil graag zien wat voor antwoord jij Carranza^8. gegeven hebt en verder andere werken van je. Naar men zegt heb jij daar bijzonder veel en belangrijke geschriften vervaardigd. Bij Carranza had ik het helemaal verkeerd. Want de sierlijke vorm van een brief, het enige dat ik van het hele werk had gelezen, had indruk op mij gemaakt.^9. Jouw brief aan More en de bisschop van Canterbury heb ik vandaag naar Engeland verstuurd.^10. Zij zullen hem binnenkort ontvangen. Want veel mensen keren nu van de markt van Antwerpen daarheen terug. Ik wens je geluk om de gunst van het vooraanstaande college van kardinalen, dat jou vanwege je talent en je geleerdheid op deze manier steunt, als het tenminste waar is wat iemand mij vertelde.^11. Hij had via Conradus gehoord van het jaargeld dat je hoogst eervol is aangeboden.^12. Ik verbaas mij dat jij mij, je dierbare vriend, dit heuglijke bericht onthoudt en alleen mij dit niet laat weten. Alsof ik werkelijk zelf minder verheugd zou zijn dan anderen of mij niet zou kunnen beheersen, als ik moest zwijgen. Hoe het ook zij, ik zal blij zijn met al jouw voordelen en het geluk dat bij je verdiensten past; het doet er niet toe hoe ik het te weten kom. Het liefst zou ik het van jou horen, zodat bij meer zekerheid over een bericht mijn vreugde ook zekerder zou zijn.

6. Wellicht De institutione foeminae christianae, voltooid in 1523 en in 1524 verschenen (Antwerpen, 1524).

7. Ovidius, Epistolae ex Ponto i, 4, 21-22.

8. Zie brief 1277, noot 3.

9. De opdrachtbrief in Carranza's Opusculum (zie vorige noot) aan Juan de Vergara.

10. De brieven zijn niet bewaard gebleven.

11. Zie brief 1302, noot 11.

12. Het aanbod van Matthäus Schiner; zie brief 1295.

[p. 140]

Ik heb wel geld nodig, maar zal akkoord gaan met wat Froben en jij zullen besluiten.^13. Als jullie wat sturen, geef dan opdracht dat ik het zo snel mogelijk in handen heb. Als je iets aan Vergara wilt schrijven,^14. moet je het naar mij sturen. Ik denk dat ik de volgende maand naar Engeland oversteek. Als je een opdracht voor me hebt, schrijf mij dat via N.,^15. wanneer deze van de markt van Frankfurt terugkomt. Ik vraag je tegelijk mij via dezelfde persoon enkele aanbevelingsbrieven^16. aan jouw vrienden daar te sturen. Zodoende weten zij tenminste dat ik je vriend ben, waardoor ik in hun achting stijg. Ik ben trouwens niet van plan daar langer dan drie of ten hoogste vier maanden te blijven. Daarover heb ik met jou in Brugge^17. gesproken, denk ik. Ik heb zo'n grote hekel aan scholen dat ik alles, ongeacht wat, sneller zal doen dan teruggaan naar deze ellende en onder kinderen te verkeren. Ruffault groet je heel hartelijk. Hij zegt dat hij binnenkort zijn vader zal ontmoeten en in zijn bijzijn ervoor zal zorgen, dat de betaling aan je niet langer wordt uitgesteld.

Hier is alles vrede. Over alles hangt een wonderlijke stilte. De sympathie voor jou van goede mensen is warmer dan ooit. Veel kwakers zijn stil geworden; zij die nog kwaken, zullen zwijgen door het doodslot. Ik hoop dat je nog tijdens je leven de sympathieën van de mensen voor jou zult ervaren, zoals je die voor je daden verdient, en dat je bij latere generaties aanwezig zult blijven. Voor die toekomst moet jij jezelf in acht nemen. Want hij^18. vertelde mij dat je gezondheid te lijden heeft, omdat je met je studies geen maat kunt houden. Wij, al jouw vrienden hier, verlangen al ongeduldig naar je en smeken God, dat hij jou voor ons behoudt. Wij bereiden hier een oorlog met meer strijdlust voor dan waarmee we hem voeren.^19. Ach, gebeurde het aan beide kanten maar met minder. Men zegt dat een paar duizend Spanjaarden in Engeland aan land zijn gegaan om in de Engelse gelederen opgenomen te worden.^20. Van de nieuwe paus wordt veel verwacht. Tot nu toe heeft hij zich kil opgesteld. Ze denken dat hij warm zal worden na de ontmoeting met de keizer, die op 16 juli op de kust van Cantabria is geland. Ik ben bang dat hij zich minder herinnert dat hij paus van Rome is dan dat hij vroeger een onderdaan van de keizer was, zodat hij door het gewicht van diens vroegere

13. Als betaling voor De civitate Dei.

14. Zie brief 1312.

15. Waarschijnlijk Franz Birckmann.

16. Een van deze brieven (1311) is bewaard gebleven.

17. Waarschijnlijk bij Erasmus' bezoek in augustus 1521.

18. Wellicht de informant die eerder in deze brief genoemd is.

19. In juni 1522 tekenden Hendrik viii en Karel v verdragen om gezamenlijk Frankrijk aan te vallen.

20. Een vals gerucht.

[p. 141]

gezag naar zijn mening wordt toegetrokken. Maar als hij beseft wie hij is en niet wie hij geweest is, is er een sterke hoop op vrede.

Maar laten we dit aan het lot overlaten. Ik denk dat over Schrijver en andere kwesties Pieter Gilles en anderen die ervan op de hoogte zijn, je schrijven. Want ik houd mij thuis altijd verborgen en hoor niets, of pas zo laat, dat een bericht jou sneller dan mij heeft bereikt. In deze vakantiedagen is Clava uit Gent alleen maar hierheen gekomen om een of andere Griek te horen. Je ziet de ijver van een oude man. Wij, jongemannen, schamen ons er niet voor te slapen. Het ga je steeds goed, mijn leraar. Leuven, de dag van Maria Hemelvaart, 1522